Het afgelopen jaar was wereldwijd een extreem warm jaar. Sterker nog, 2024 is het jaar met de hoogste gemiddelde temperatuur sinds het begin van de metingen. Ook is 2024 het eerste jaar waarbij de opwarming boven de 1,5 graad lag.
De stijging van de mondiale oppervlaktetemperatuur, boven de pre-industriële referentieperiode van 1850-1900, gebaseerd op verschillende mondiale temperatuur-datasets als jaargemiddelden sinds 1967 (links) en als 5-jaarsgemiddelden sinds 1850 (rechts). (bron: C3S / ECMWF).
Tweede jaar op rij warmste
Het jaar 2024 was voor het tweede jaar op rij het warmste ooit. Het vorige record werd door 2023 gevestigd en is dus inmiddels al weer verbroken. De belangrijkste oorzaken van de (versnelde) opwarming zijn het verbranden van de fossiele brandstoffen olie, steenkool en gas, meldt de Europese klimaatorganisatie Copernicus. De uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen steeg afgelopen jaar ook weer. Zowel de concentratie van CO2 als van het veel sterkere broeikasgas methaan bereikte vorig jaar in de atmosfeer een recordniveau.
Concentratie broeikasgassen (bron: Universiteit van Bremen)
El Niño
Andere factoren, zoals het weerfenomeen El Niño, hebben eveneens bijgedragen aan de extreme temperaturen die vorig jaar werden gemeten. 2024 betekende overigens het einde van El Niño, die begon in 2023 en de overgang naar meer neutrale omstandigheden inleidde. Gemiddeld over het jaar was het 15,1 graad Celsius.
Extremen tot gevolg
Als gevolg van de opwarming vinden er over de hele wereld steeds meer weersextremen plaats. Er werden wereldwijd meer zware stormen, overstromingen, hittegolven, extreme droogtes en bosbranden waargenomen. Door een toenemende frequentie en intensiteit van deze weersextremen ondervinden wereldwijd steeds meer mensen de gevolgen van het veranderende klimaat. Het was vorig jaar 0,72 graad warmer dan het gemiddelde van de jaren 1991-2020. Maar ook het gemiddelde schuift telkens op. De temperatuur in 2024 was 1,6 graden hoger dan het gemiddelde in de periode 1850-1900, de pre-industriële tijd waarna de uitstoot van broeikasgassen begon.
Klimaatakkoord
In het Parijse Klimaatakkoord spraken bijna 200 landen wereldwijd af dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot 'ruim onder de 2 graden' en liever nog 1,5 graad. Maar ook al lag het gemiddelde nu boven die 1,5 graad, toch betekent dit nog niet dat die ondergrens van 'Parijs' is overschreden. Afgesproken is dat het daarvoor langere tijd 1,5 graad moet zijn. Maar die grens komt wel steeds dichterbij. De afgesproken 1,5 graad is niet willekeurig gekozen. Wetenschappers hebben vastgesteld dat de gevolgen van twee graden opwarming veel ernstiger zullen zijn dan als de opwarming onder de 1,5 graad blijft. Zo zal bij 2 graden opwarming het koraal wereldwijd verdwijnen, kunnen grote ijskappen onomkeerbaar smelten met versnelde zeespiegelstijging tot gevolg, en zullen weersextremen fors toenemen. Door het overschrijden van de 1,5 graad stijgt de mondiale temperatuur "hoger dan wat de moderne mens ooit heeft meegemaakt", aldus Copernicus.
Stijging van de wereldwijde oppervlaktetemperatuur, ten opzichte van de pre-industriële referentieperiode (1850-1900). Voor elke maand van januari 1940 tot december 2024, uitgezet als tijdreeks voor elk jaar. 2024 wordt weergegeven als een dikke rode lijn en 2023 als een dikke roze lijn, terwijl andere jaren worden weergegeven met dunne lijnen en gearceerd volgens het decennium, van blauw (jaren 1940) tot rood (jaren 2020). (Bron: ERA5/C3S/ECMWF)
Alle continenten
In alle continenten behalve Antarctica en Australië was het vorig jaar recordwarm. Ook waren er extreme temperaturen in grote delen van de oceaan, zoals de Noord-Atlantische Oceaan en de Indische Oceaan.
Europa vooral in lente en zomer warm
In Europa was het vooral in de lente en de zomer warm. De temperatuur in de lente was 1,5 graad hoger dan de gemiddelde voorjaarstemperatuur in de jaren 1991-2020 en de zomer was 1,54 graad warmer dan het langjarig gemiddelde. Een groot deel van het noordelijk halfrond kende in 2024 dagen met sterke of extreme hittestress. De combinatie van een hogere luchtvochtigheid en hogere temperaturen leidt tot een verhoogde kans op hittestress. Door hittestress slapen mensen slechter en hittestress kan leiden tot huiduitslag, beroertes, nierfalen en in extreme gevallen zelfs tot sterfte.
IJs en oceaan
De hoge temperaturen hadden ook gevolgen voor de hoeveelheid ijs op aarde. Gedurende meerdere maanden lag er veel minder zee-ijs rond zowel Antarctica als de Noordpool.
Afwijkingen en extremen in de zeewater-oppervlaktetemperatuur voor 2024. Referentieperiode 1991-2020. De extreme ('koelste' en 'warmste') categorieën zijn gebaseerd op ranglijsten voor de periode 1979-2024. De waarden zijn alleen berekend voor de ijsvrije oceanen. (bron: ERA5/C3S/ECMWF).
Warmste dag ooit
Vooral de eerste helft van 2024 was warm. "Elke maand registreerde een hogere wereldwijde temperatuur dan dezelfde maand in enig voorgaand jaar", schrijft Copernicus over die periode. Dertien maanden lang werden telkens opnieuw records gebroken. Deze reeks met maandrecords eindigde in juni. Maar ook daarna lag de temperatuur ver boven het langjarig gemiddelde. Opvallend was dat 22 juli de warmste dag ooit gemeten was, met gemiddeld 17,16 graden Celsius.
De statistieken voor de aarde, Europa en het Noordpoolgebied hebben betrekking op de oppervlaktetemperaturen van de lucht, de statistieken voor de oceanen hebben betrekking op de temperaturen van het zeewateroppervlak (Bron: ERA5/C3S/ECMWF).
Mensheid bepaalt eigen lot
Carlo Buontempo, directeur van Copernicus, benadrukt dat het om door mensen veroorzaakte klimaatverandering gaat. "De mensheid heeft de leiding over haar eigen lot", zegt hij. "De toekomst ligt in onze handen – snelle en beslissende actie kan nog steeds het traject van ons toekomstige klimaat veranderen."
