Je hebt het misschien al wel voorbij zien komen op diverse social media kanalen of op sommige nieuwswebsites: er komt warm, zo niet heet of zelfs extreem heet weer aan volgende week! Zelfs weerkaarten met meer dan 40 graden passeren de revue. Maar hoe groot is die kans nu echt? “Voor details is het echt nog veel te ver weg”. Een grondige analyse.

Weerkaarten met meer dan 40 graden

Je hebt ze wellicht al gezien: de weerkaarten van het Amerikaanse weermodel GFS die voor eind volgende week een ware temperatuurexplosie laten zien boven de Benelux. Met temperaturen die tot ruim boven de 40 graden uitkomen kleurt de kaart compleet roze, iets wat natuurlijk online meteen de aandacht trekt en mede daardoor goed scoort!

Figuur 1: De maximumtemperatuur op zondag 17 juli volgens de nieuwste hoofdberekening van het Amerikaanse weermodel GFS. ©Wetterzentrale.de

Zoals de kaart hierboven. Dit is de nieuwste hoofdberekening van het Amerikaanse weermodel voor de maximumtemperatuur volgende week zondag 17 juli. Ook vandaag berekent het weermodel dus opnieuw op grote schaal ruim 40 graden in Nederland! Toch blijft het belangrijk deze kaarten in de juiste context te blijven zien. De kans dat dit uitkomt is bij het bekijken van enkel en alleen deze kaart zo goed als nihil. Wat zeg ik? Misschien wel gewoon 0.

Vier keer per dag een update

Daar zijn diverse redenen voor! De eerste is het feit dat dit Amerikaanse weermodel vier keer per dag met een update komt. Rond 00.00u, 06.00u, 12.00u en 18.00u begint een supercomputer weer helemaal opnieuw om met de laatste actuele weergegevens ingewikkelde formules te op te lossen, zodat er uiteindelijk weerkaarten voor de komende twee weken uitrollen. We noemen dit met een Engels woord een “run” van het model.

Wil je dus goed in de gaten houden of die ene kaart hierboven een (grote) kans van slagen heeft, dan zal je elke run moeten bekijken. Wat dan opvalt, is dat het weermodel opeens erg springerig wordt! Laten we hieronder eens de vorige 3 updates van het Amerikaanse GFS bekijken. 

Run van 00.00u vannacht

Figuur 2: De maximumtemperatuur op zondag 17 juli volgens de 00.00u run van het Amerikaanse weermodel GFS. ©Wetterzentrale.de

We gaan eerst 6 uur terug in de tijd ten opzichte van de kaart met 40 graden die hierboven staat. Dat was de run van 06.00u vanochtend, nu kijken we dus naar een kaart die rond 00.00u afgelopen nacht is gemaakt. Van 40 graden is zondag 17 juli opeens bij lange na geen sprake meer van! Aan de oostgrens wordt krap 30 graden gehaald, nog steeds aangenaam warm, maar geen uitzonderlijke hitte. Ook de dagen ervoor en erna is ongeveer 30 graden of iets daarboven het maximale. Wat een enorm verschil!

Run van 18.00u gisteravond

Figuur 3: De maximumtemperatuur op zaterdag 16 juli volgens de 18.00u run van het Amerikaanse weermodel GFS. ©Wetterzentrale.de

We gaan weer zes uur terug in de tijd. Hierboven kijken we dus naar een weerkaart die gisteren (dinsdag 5 juli) rond 18.00u ‘s avonds gemaakt is. Nu komt het bijzondere, dit is een weerkaart voor zaterdag 16 juli! Ik heb hiervoor gekozen, omdat deze run de verwachte hitte een dag eerder ons land laat passeren. Zondag 17 juli is de meeste hitte in deze run alweer het land uit. Er staat nu nog steeds 40 graden in de kaart, maar het gebied is veel kleiner. In Midden-Nederland is het op de heetste dag uit deze run krap 35 graden. Iets anders dan 40 graden of meer!

Run van 12.00u gistermiddag

Figuur 4: De maximumtemperatuur op zondag 17 juli volgens de 12.00u run van het Amerikaanse weermodel GFS. ©Wetterzentrale.de

Opnieuw zes uur terug. Deze run lijkt sterk op die van 18.00u gisteravond, maar nu valt de hitte weer op zondag 17 juli! De temperaturen van 40 graden reiken nu iets verder ons land in, maar de grens is veel scherper. In Midden-Nederland is het nu krap 32 graden en in het noorden blijft het met 25 graden een stuk koeler.

Details zijn dus lastig, maar de hitte lijkt meestal terug te komen? 

Dat klopt! In de analyse hiervoor was alleen in de run van 00.00u vannacht geen extreme hitte te zien. Je zou hieruit dus kunnen opmaken dat er zeker potentie is tot een hitte uitbraak in Nederland komende week. Maar er zijn meerdere redenen waarom we onszelf nog eens goed achter de oren moeten krabben.

Veel te ver vooruit

Zo is simpelweg de termijn nog veel te ver weg. Er hoeven maar kleine verschillen op te treden in de nabije toekomst, waardoor die hitte ons helemaal niet kan bereiken! Het weer staat namelijk erom bekend dat een kleine afwijking in een weermodel ver in de toekomst grote gevolgen kan hebben. Om hier een goed beeld van te krijgen, kijken we graag naar de zogenoemde pluimverwachting! Daar schreven we eerder deze blog over.

Pluim goed middel om onzekerheid te zien

We zullen hier even snel in het kort de werking van de pluim uitleggen, voor wie de blog hierover gemist heeft. Het weermodel berekent in totaal 50x wat het weer gaat worden de komende tijd. Elke keer wordt er met een iets andere beginwaarde gestart, bijvoorbeeld de temperatuur die een halve graad minder hoog uitkomt, of de luchtdruk die net wat hoger is dan gemeten. 

Figuur 5: Een voorbeeld van een pluim van 30 april 2022. Aan het begin van de verwachting liggen alle lijntjes nog dicht bij elkaar, maar hoe verder je vooruit gaat kijken, hoe groter de spreiding wordt! Dus wordt ook je weersverwachting onzeker... Wil je hier meer over weten? Lees dan deze blog.

Meestal blijven dan de eerstkomende dagen al die 50 lijntjes dicht bij elkaar. De verwachting is dan erg zeker. Na een aantal dagen neemt echter de onzekerheid toe. Een kleine verandering in het begin, die eerst van niet zo’n grote waarde leek, heeft grote gevolgen voor de toekomst! Hoe groot precies? Daarvoor kijken we naar de nieuwste pluim van Zuid-Nederland…

Pluim kan wat hitte betreft nog alle kanten op

Laten we zo’n pluimverwachting eens onder de loep nemen. Hieronder kijken we naar de meest recente pluim voor Zuid-Nederland van het Europese weermodel ECMWF. Zo kijken we niet alleen naar het Amerikaanse weermodel GFS (zoals hierboven), maar pakken we een 2e weermodel erbij. 

Figuur 6: De nieuwste pluimverwachting voor Zuid-Nederland volgens het ECMWF weermodel. Ter verduidelijking zijn de lijnen per 5 graden gemarkeerd.

Zoals je ziet, heeft ook dit weermodel duidelijk de potentie tot hitte te pakken volgende week! Er is een duidelijke stijgende lijn te zien en meer en meer berekeningen komen boven de 30 graden uit. Uiteindelijk halen enkele zelfs de 35 graden en ja hoor, op zondag 17 juli raken 3 van de 50 berekeningen zelfs de 40 graden aan. Dit betekent echter ook, dat 47 van de 50 berekeningen die 40 graden niet halen… Er zijn zelfs berekeningen die het maximaal 20 graden of zelfs koeler laten worden die dag! Een enorme onzekerheid dus.

Gemiddelde richting de 30 graden

Wat kunnen we dan wel afleiden uit deze pluim? Nou, dat de eerstkomende dagen de maximumtemperatuur nauwelijks boven de 20 graden uitkomt, maar er na dit weekend toch een verandering aan lijkt te komen. Het merendeel van de lijntjes gaat omhoog en ook het gemiddelde van al die lijntjes (de donkergroene gestippelde lijn) gaat richting de 30 graden op woensdag 13 juli!

Figuur 7: De nieuwste pluimverwachting voor Zuid-Nederland volgens het ECMWF weermodel. Ter verduidelijking zijn van zondag 10 juli t/m zondag 17 juli de gemiddelde maximumtemperaturen met elkaar verbonden door een zwarte lijn met pijlen en op zondag 17 juli zijn de temperatuurlijnen ingekleurd.

Daarna wordt de onzekerheid echter enorm groot. Donderdag en vrijdag zakt het gemiddelde weer iets, maar er zijn zowel hele koele (20 graden) als hele hete (35 graden) oplossingen. Zaterdag en zondag, de beruchte dagen waar het om gaat, wordt de spreiding nog groter! Een enkele lijn gaat op zondag voor een maximumtemperatuur van 17 graden, 3 andere lijntjes gaan voor de bekende 40 graden. Zegt u het maar… Wat wel duidelijk is, is dat de warmere opties in de meerderheid zijn. Het gemiddelde kruipt weer naar de 30 graden toe. Maar hoe warm het dan daadwerkelijk wordt? Daar zijn de modellen dus nog lang niet over uit.

Waardoor ontstaat deze enorme onzekerheid?

Laten we voor die vraag even kijken waar die extreme hitte vandaan moet komen. Zoals men wellicht al verwacht had, is deze lucht natuurlijk rechtstreeks afkomstig uit Afrika. Het gaat echter om de vraag of deze luchtsoort ons kan gaan bereiken! Dat detail was ook zichtbaar in de kaarten van het Amerikaanse GFS bovenaan dit artikel. Er was een kaart waarin het in het zuiden ruim 40 graden was en in het noorden slechts 25 graden. Als deze grens iets zuidelijker komt te liggen en wij hier met een noordelijke wind zitten, blijven we van deze hitte bespaard en blijft het zweten beperkt tot Frankrijk. Ligt die grens noordelijker? Dan zijn de rapen gaar… 

Figuur 8: De betreffende kaart! In dit scenario ligt de grens tussen de extreme hitte en wat meer gematigde temperaturen precies boven ons land. Hierdoor kan het 40 graden worden in het zuiden, maar blijft het in het noorden "slechts" 25 graden. ©Wetterzentrale.de

Gaat die extreme hitte ons bereiken of blijft het bij Spanje en Frankrijk?

Voor Frankrijk en zeker Spanje is de kans dus stukken groter dat zij de spreekwoordelijke oven in gaan volgende week! Onze hitte zal dus ook daar vandaan moeten komen. Kijken we naar een weerkaart van vrijdag 15 juli, dan zien we die enorme hitte opstoot al goed terug. Dit zijn de temperaturen op 1,5 km hoogte, omdat deze minder last hebben van dagelijkse gang (het opwarmen en afkoelen van de lucht nabij het aardoppervlak waar wij wonen en leven). Hierdoor blijven de temperaturen op deze hoogte ’s nachts en overdag gelijk.

Figuur 9: De temperatuur op 850 hPa (1,5 km hoogte) op vrijdag 15 juli volgens het weermodel GFS. De hete lucht ligt op dat moment nog boven Spanje, maar die gaat de uren daarna aan de wandel door een zuidelijke stroming richting Nederland. ©WXCHARTS.COM

De vraag is daarna echter, hoe noordelijk gaat het komen? De run waarin het Amerikaanse GFS temperaturen tot ruim boven de 40 graden in ons land geeft, komt uiteindelijk twee dagen later met deze verdeling.

Figuur 10: De temperatuur op 850 hPa (1,5 km hoogte) op zondag 17 juli volgens het weermodel GFS. De hete lucht vanuit Afrika ligt nu exact boven ons land! Hierdoor valt alles exact goed en komt dit model met ruim 40 graden in bijna heel Nederland. De volgende run zal dit echter weer anders zijn, heel veel waarde moet dus niet aan deze kaart gehecht worden... ©WXCHARTS.COM

Die bel hete lucht die eerder nog boven Frankrijk en Spanje lag, ligt nu exact boven ons hoofd! Kijk eens naar de lucht boven Afrika, die valt bijna in dezelfde kleurenschaal als de lucht die boven ons hoofd ligt. Vergis je niet, dat zijn temperaturen tot 27 (!) graden op 1,5 kilometer hoogte! De vuistregel is hierbij dat je in de zomer bij zonnig weer 15 tot 17 graden mag optellen om de temperatuur op 2 meter hoogte te berekenen. In dat geval zou je theoretisch op 42 tot 44 graden uitkomen… Bizar! Dit verklaart waarom deze run zulke extreme hoge temperaturen berekent boven Nederland. Hoe uitzonderlijk dit is, is goed te zien in de afwijking van wat normaal is in Nederland in deze tijd van het jaar.

Figuur 11: De afwijking ten opzichte van normaal als je kijkt naar de bovenluchttemperaturen op 850 hPa (1,5 km hoogte). De schaal kleurt bijna roze, waardoor we bijna 18 graden boven normaal zitten voor de tijd van het jaar! De gemiddelde temperatuur is ongeveer 23 graden in deze tijd van het jaar, tel daar 18 graden bij op en je komt inderdaad boven de 40 graden uit... ©WXCHARTS.COM

Maar kijk dus goed uit! Dit is slechts een enkele berekening waarin alles goed valt. In bijna alle andere scenario’s zeilt die warme bel lucht net onder ons land door, is de lucht op die hoogte een fractie minder warm, hebben we te maken met een noordenwind, is er meer bewolking aanwezig, hebben we ’s nachts te maken met de warmste lucht of zit een ander element tegen. Op dit moment valt dus echt niet te zeggen of wij met die extreme temperaturen te maken gaan krijgen en zou ik de kans zelfs nog steeds extreem klein noemen. De komende dagen wordt hierover meer duidelijk.

Maandverwachting ECMWF ondersteunt warmer weer

Wat kunnen we dan wel zeggen, is op dit punt wellicht je vraag? Nou, dat het in ieder geval zeker lijkt dat we met warmer weer te maken krijgen vanaf volgende week! Op dit moment hebben we te maken met typisch Hollands zomerweer met temperaturen rond of net boven de 20 graden, maar dat lijken we zo goed als zeker kwijt te raken. Zeker volgende week dinsdag en woensdag ondersteunt de pluim op dit moment temperaturen rond de 25 graden in het midden en 30 graden in het (zuid)oosten. Wie weet halen we uiteindelijk de 30 graden ook wel in het midden! 

Figuur 12: De temperatuurpluim voor Midden-Nederland. Zeker dinsdag en woensdag is te zien dat de temperatuur zo goed als zeker flink omhoog gaat! Woensdag tikt de hoofdberekening van het ECMWF zelfs de 30 graden aan in het midden van het land. Daarna wordt het, net zoals bij de pluim van Zuid-Nederland, een stuk onzekerder... 

Daarna wordt dus veel onzeker, maar wie een blik werpt op de maandverwachting van het Europese weermodel, ziet dat de trend toch erg neigt naar warmer zomerweer dan gemiddeld. Zowel de algemene afwijking in de week van 11 tot 17 juli als de afwijking in de week van 18 tot 24 juli is positief qua temperatuur, wat betekent dat die weken over 7 dagen gemiddeld genomen waarschijnlijk iets warmer dan normaal gaan verlopen! Goed nieuws dus voor de zomerliefhebber in eigen land.

Figuur 13: De maandverwachting van het ECMWF voor de afwijking van de temperatuur in de week van 11 t/m 17 juli. Hierin is een positieve afwijking te zien. Nederland is zwart omcirkeld. ©ECMWF

Figuur 14: De maandverwachting van het ECMWF voor de afwijking van de temperatuur in de week van 18 t/m 24 juli. Hierin is opnieuw een positieve afwijking te zien. Nederland is zwart omcirkeld. ©ECMWF

Warmer weer dus zeer waarschijnlijk, maar hoe warm precies…

Dat blijft gissen. Hou vooral de weersverwachting de komende dagen in de gaten, want ik verwacht dat richting het weekend echt wel duidelijk wordt welke kant het op gaat! Voor die 40 graden in Nederland moet echter echt alles op z’n plek vallen, en dat is zo ontzettend lastig voor elkaar te krijgen… Maar wie weet, in juli 2019 viel ook alles op z’n plek! Alleen om het op dit moment al aan groots aan te kondigen in de media is een slecht plan. Zoals eerder al vermeld gaan in de huidige pluim slechts 3 van de 50 lijntjes voor 40 graden. Dat is een kans van 6%. Dus ook een kans van 94% dat die 40 graden niet gehaald gaat worden.

Figuur 15: Ook bij temperaturen rond de 30 graden of meer moet men goed blijven drinken... Bij meer dan 40 graden is het bijna niet meer uit te houden! Foto: Joost Mooij

Conclusie: Details zijn nog niet te geven, maar potentie tot hitte is aanwezig

Om dit lange artikel dan uiteindelijk samen te vatten: de weermodellen geven ons als meteorologen genoeg signalen dat er potentie is op extreme hitte later volgende week. Het beeld wisselt echter nog sterk van dag tot dag en van run tot run. Ook de pluim laat een grote onzekerheid zien. Details zijn dus absoluut nog niet te geven. Een ding lijkt echter zeker, dat we met warmer weer te maken krijgen dan we momenteel hebben! Dit zou wel eens lang kunnen aanhouden, waar genoeg signalen voor zijn momenteel, maar zekerheid is er absoluut nog niet. 

Een zeer boeiende en interessante periode voor meteorologen en iedereen die de modellen graag in de gaten houdt! Maar voor de normale burger die slechts wilt weten of zijn zomervakantie warm gaat verlopen is er nog niets met zekerheid te zeggen en is het dus gewoon nog even afwachten…

Figuur 16: Gaan we dit soort beelden vaker zien de komende weken? Daarvoor hoeft het natuurlijk geen 40 graden te worden, ook bij temperaturen rond de 30 graden ligt het strand meestal vol! En dat is wellicht nog veel aangenamer ook... Foto: Gieny Westra