We staan aan het begin van een winterse week waarin het vooral ’s nachts flink gaat vriezen. In Nederland weet je dan een ding zeker: de schaatskoorts loopt dan hoog op! Zo ook deze keer, getuige de vele berichten in de media over schaatsen aankomende week. Maar gaat er echt in heel Nederland op uitgebreide schaal geschaatst kunnen worden? En kan dat dan wel veilig? “Met de Schaatsradar van Buienradar weet je het zeker!”
Groot verschil tussen kustregio’s en binnenland
Allereerst even een uitgebreide blik op het weer de komende week. Wat daarin vooral opvalt, is dat er vanaf donderdag een groot verschil ontstaat tussen de kustregio’s en het binnenland. Tot en met woensdag is het echter in heel het land koud en kan het ijs hard aangroeien. Dit komt onder andere doordat de lucht ontzettend droog is, wat goed is voor de ijsvorming. De eerste paar centimeters ijs zullen dus overal in het land wel gaan ontstaan, maar dat is uiteraard nog niet genoeg! Ook staat er veel wind, dus is het oppassen geblazen voor windwakken.
Figuur 1: De meerdaagse verwachting voor aankomende week. Tot en met woensdag is het overal koud, maar vanaf donderdag gaat het in sommige regio's (flink) dooien. In het binnenland blijft het waarschijnlijk echter kouder.
Nu groeit het ijs in het binnenland sowieso harder dan in de kustregio’s, omdat het daar elke nacht net wat meer graden vriest. Zo wordt het in het westen gemiddeld zo’n -5 graden ’s nachts, terwijl het in het oosten tot lokaal -9 graden kan afkoelen. Maar de kustregio’s hebben nog een nadeel: vanaf donderdag lopen de temperaturen daar op.
IJs in kustregio's na woensdag slechter
Dat betekent dat het ijs het vanaf die dag zwaar begint te krijgen… De vrijdag is er nog veel onzeker qua temperatuur, maar zeker de dagen daarna lijkt de zachte lucht toch echt terrein te gaan winnen. Dit heeft te maken met een zogenaamde “dooi om de noord”, waarbij vanuit het noorden zachtere lucht ons land binnen komt. Dit klinkt tegenstrijdig, want het noorden is toch altijd koud? Niet altijd, deze zachte lucht is vanuit het zuiden richting IJsland getrokken en komt nu met een bochtje weer onze kant op.
Figuur 2: De pluimverwachting voor de temperatuur rond Schiphol. Vanaf donderdag (blauwe vierkant) zie je duidelijk heel veel berekeningen ruim boven het vriespunt uitkomen: slecht nieuws voor het ijs dus. ©KNMI
Zoals het er nu dus voorstaat, verslechtert het ijs in de kustregio’s al vanaf donderdag. Het zou echter goed kunnen dat op sommige wateren en ijsbanen de kou van de dagen ervoor net genoeg is geweest om de woensdag te kunnen schaatsen! Op open wateren en sloten gaat dit op grote schaal echt heel moeilijk worden (en er zijn risico’s door het hoogwater, daar komen we zo nog op terug).
Het binnenland blijft langer koud
Als we naar de verwachting voor het binnenland kijken, zien we dat het daar een stuk langer koud blijft! Tot en met zaterdag komt de temperatuur nauwelijks boven het vriespunt uit. Dat kan zomaar een aantal centimeter extra ijs opleveren, waardoor het in het oosten op meer plekken lukt om te gaan schaatsen, óók op (ondiep) open water.
Figuur 3: De pluimverwachting voor de temperatuur rond Maastricht. Vanaf donderdag (blauwe vierkant) zie je duidelijk veel meer lijntjes onder het vriespunt blijven in vergelijking met dezelfde pluimverwachting voor Schiphol! Dat zou dus kunnen betekenen dat het ijs in het binnenland nog net een paar centimeter extra kan aangroeien. ©KNMI
Verschil tussen west en oost bedraagt enkele centimeters
De verwachting is nu dat het in het westen en noordwesten tot ongeveer 4 centimeter ijs kan komen. En dat terwijl een volwassen man 4 á 5 cm ijs nodig heeft om te kunnen schaatsen, dat is dus erg krap en bovendien erg risicovol. In het midden van het land gaat de verwachting echter richting de 6 cm ijs, wat al beter is, en in het oosten zelfs 7 cm of meer! In dat laatste geval zou er dus op meer plekken geschaatst kunnen worden.
Schaatsradar: weet waar je veilig kunt schaatsen!
Allemaal leuk en aardig, maar hoe weet ik nu waar ik veilig kan schaatsen de komende dagen? Daar hebben we bij Buienradar, samen met de Koninklijke Nederlandsche Schaatsenrijders Bond (KNSB), iets op bedacht: De Schaatsradar! Hier zie je een kaart met daarop alle natuurijsbanen die aangesloten zijn bij de KNSB. Ook zie je of ze geopend zijn of niet, en dat is goed nieuws: als een natuurijsbaan die is aangesloten bij de KNSB open gaat, kun je daar gegarandeerd veilig schaatsen! Daar hebben ijsmeesters namelijk het ijs uitgebreid gecontroleerd.
Figuur 4: De Schaatsradar van Buienradar ingezoomd rond Utrecht! Je ziet verschillende natuurijsbanen liggen die op het moment van schrijven nog dicht zijn (rode bolletjes). Op het moment dat een natuurijsbaan open gaat, zie je dat meteen op onze Schaatsradar!
Je kunt dus makkelijk opzoeken of je bij jou in de buurt veilig kunt schaatsen! Ook kun je eventueel op de website van de ijsvereniging kijken, om bijvoorbeeld te checken waar het precies is en of je ervoor moet betalen.
Zelf op pad? Er zijn risico’s, maar het kan mogelijk eind van de week wel
Wil je zelf op pad gaan, buiten de natuurijsbanen om? Dat mag, maar besef wel goed dat daar de nodige risico’s bij komen kijken! Zo is dat ijs niet gecontroleerd door een ijsmeester, weet je meestal niet de lokale ijsgroei van het water (door stroming of andere factoren groeit ijs harder of minder hard op sommige plekken), waar windwakken of andere zwakke plekken kunnen zitten en ga zo maar door. Wil je het toch riskeren? Dan heb je dus in het oosten een grotere kans van slagen komende week dan in het westen. Lees dan wel onderstaande tips en waarschuwingen nog even goed door.
Hoogwater zorgt voor extra risico’s
Een groot gevaar wat specifiek nu op de loer ligt, zijn de hoge waterstanden. Veel waterschappen zijn momenteel nog bezig met water afvoeren, waardoor het waterpeil gaat zakken de komende dagen. In sommige gevallen kan hierdoor een laagje lucht onder het ijs terecht komen, waardoor het zijn stevigheid verliest! Dan zak je er dus sneller doorheen. Het wordt dus sowieso ten zeerste afgeraden om in bijvoorbeeld uiterwaarden of andere wateren die in contact staan met een rivier te schaatsen de komende dagen!!
Figuur 5: Het hoge water aan de IJssel momenteel. Het ziet er straks wellicht verleidelijk uit als dit allemaal in een laag ijs is veranderd, maar dat zal helaas heel onbetrouwbaar ijs zijn!! Er wordt dus ten strengste afgeraden hier straks te gaan schaatsen.
Meer tips vanuit de KNSB voor schaatsen op natuurijs
Het allerbelangrijkste is dus om toch een inschatting te maken van de hoeveelheid ijs die er ligt. Gaat dit ruimschoots over de 5 cm dikte heen? Dan kun je er waarschijnlijk prima op schaatsen (hou er rekening mee dat je voor grotere groepen toch al snel richting de 8 cm ijs moet). Toch kan het ijs door lokale omstandigheden op sommige plekken dus nog te dun zijn. Daarom hieronder nog wat extra tips van de KNSB om je tocht zo veilig mogelijk te houden:
• Ga er nooit alleen op uit
De meeste mensen die op het ijs omkomen, zijn alleen op pad gegaan. Met andere woorden: ga er nooit alleen op uit op natuurijs. Ga minimaal met z’n tweeën schaatsen en het liefst met een klein groepje. En laat ook het thuisfront weten waar je gaat schaatsen.
• Neem touw, ijspriem, ijsstok en een fluitje mee
Met een ’Natuurijs Veiligheidsset’, bestaande uit een speciale ijspriem en een stuk touw, kun je jezelf uit een wak trekken of een ander helpen die door het ijs is gezakt. Met een ijsstok kun je de dikte van het ijs testen, en met het fluitje kun je op afstand mensen laten weten waar je bent en dat je hulp nodig hebt.
• Neem een mobiele telefoon en reserve kleding mee
Het meenemen van een mobiele telefoon en een extra set kleding, beide waterdicht verpakt in een dagrugzak, is zeer welkom voor noodgevallen. Bel, app en snapchat echter niet terwijl je aan het schaatsen bent.
• Let op kleurveranderingen, randen en scheuren in het ijs
Bij kleurverandering van het ijs kan de kwaliteit van het ijs ook anders zijn. Wees bij aangevroren randen met een afwijkende (geelwitte) kleur bedacht op windwakken. Deze kunnen ook bij strenge vorst lang open blijven en een behoorlijke omvang hebben. Zijn ze toch dichtgevroren, dan kunnen ze een te dun laagje ijs hebben. Let ook op scheuren in het ijs. Als je daar in blijft hangen met een schaats of vast raakt, kan je lelijk vallen. Dus ook daar voor oppassen. Probeer zoveel mogelijk dwars met je schaats over de scheuren heen te gaan.
• Let extra op bij bruggen, vogels, riet, waterplanten en overhangende takken
Bij bruggen, vogels, riet, waterplanten en overhangende takken van bomen is het ijs in de meeste gevallen onveilig. Bij lage bruggen moet je ook uitkijken dat je je hoofd niet stoot. Zelfs een lichte botsing kan leiden tot ernstige verwondingen. Pas bij een brug ook goed op als je een rugzakje op je rug hebt, dat deze niet blijft haken achter de brug.
• IJs aan de walkant, vooral de kant waar de zon op schijnt, is altijd zwakker
Neem een grote stap als je van de wal het ijs op stapt en kijk waar anderen veilig het ijs opgegaan zijn.
• Wees altijd op je hoede voor windwakken
Vaak worden windwakken aangegeven door een rand, die een andere kleur (geelwit) heeft. Pas bij een laagstaande zon extra op, want dan raak je snel verblind, waardoor je de randen van een windwak nauwelijks of te laat ziet.
• Houd voldoende afstand van elkaar
Rijd nooit naast elkaar, maar altijd achter elkaar met voldoende (10 meter) tussenruimte. Je kunt dan beter zien wat er voor je aan de hand is met het ijs of bij plotselinge opstoppingen dan wel een valpartij voor je nog uitwijken. Schaats bovendien ook aan de goede kant en nooit tegen de stroom in.
• Zorg dat je voor het donker thuis bent
In het donker schaatsen is per definitie levensgevaarlijk. Je kunt slecht en zwak ijs niet herkennen en mocht je door het ijs zakken, dan kun je je in het donker niet of slecht oriënteren. En als dat laatste gebeurt, tasten ook de hulpverleners letterlijk in het duister waar ze moeten zijn om je te kunnen helpen.
• Ga bij twijfel altijd terug
Het is altijd beter veilig terug te keren dan het onbekende risico aan te gaan. Dat geldt ook voor vermoeidheid. Soms kan een geplande afstand te hoog gegrepen zijn, en als je vermoeid raakt kun je minder alert reageren. De kans op valpartijen is dan groter.
Als allerlaatste tip: kleed je goed aan!
De gevoelstemperaturen liggen deze week namelijk erg laag! Vanaf woensdag wordt dit wel wat beter, maar alsnog blijft het bij schaatsen altijd handig om je goed warm aan te kleden.
Alles gezegd hebbende wensen we je namens Buienradar veel veilig schaatsplezier aankomende week als je het gaat proberen!
