De komende dagen is het weer ronduit herfstachtig. Er staat een stevige noordwestenwind en er gaan talrijke buien vallen. De meeste buien vallen aan de kust. En dat is geen toeval. In de herfst is het regelmatig een stuk natter is in de kustregio's dan verder landinwaarts. De oorzaak kunnen we in één woord samenvatten: kustconvergentie. Wat dat precies inhoudt, leggen we uit in deze blog.
Convergentie betekent letterlijk: op een punt samenkomen. En dat is precies wat er aan de kust gebeurt. Daardoor hoopt de lucht zich als het ware op. Daar zit wel een heel proces achter, en dat gaan we stap voor stap bespreken.
Stap 1: wrijving
Net als dat onze banden van de auto's of fietsen wrijving hebben met het oppervlak waar we op rijden, heeft de lucht dat ook met het aardoppervlak. Boven water (zoals de Noordzee), ondervindt wind nog niet zo heel veel wrijving, maar boven land is dat een ander verhaal. Door de ruwheid van het aardoppervlak -denk aan bossen, duinen en bebouwing- wordt de lucht harder afgeremd. De wind verplaatst zich dus minder snel boven land dan boven zee. Dit is belangrijk om te onthouden bij de volgende stappen.
Stap 2: onstabiliteit
Misschien is het een beetje van zelfsprekend, maar bij stabiel weer kunnen we natuurlijk ook geen buien krijgen. We moeten dus wel een lagedrukgebied in de buurt van ons land hebben om buien te krijgen. Daarnaast waait het bij stabiel weer ook een stuk minder, waardoor kustconvergentie ook moeilijker kan optreden (zie stap 3).
Vlissingen, Anne-Marie van Iersel
Stap 3: kettingbotsing
Laten we weer even terug gaan naar die wind. Die moet natuurlijk uit de goede richting waaien: west of noordwest zijn ideale windrichtingen om al die lucht aan de kust te laten ophopen. Zodra de wind land tegenkomt, wordt het dus afgeremd door de ruwheid van alle struiken/bomen/bebouwing. Maar achter die afgeremde luchtdeeltjes, komen nog steeds nieuwe luchtdeeltjes met een harde wind die kant op. Er vindt dan een ophoping van lucht plaats. Het lijkt een beetje op een kettingbotsing. Het verschil met een kettingbotsing, is dat auto's een stuk stugger zijn dan lucht is. Lucht gedraagt zich namelijk vergelijkbaar met water en zoekt dus al snel de makkelijkste route.
Omdat de lucht, dat zich aan het ophopen is, niet verder landinwaarts kan stromen, is er nog maar een optie over: omhoog! Er ontstaan dus stijgende luchtbewegingen in de buurt van de kust. Dit is wat we kustconvergentie noemen.
Stap 4: koude bovenlucht & warm zeewater
Dat de wind omhoog gaat door het ophopen van de lucht nabij zee, kan al genoeg zijn om een bui te vormen. Toch wordt die buienvorming regelmatig -ook in dit geval- ondersteund door koude bovenluchten. Zolang een pakket lucht warmer is dan zijn omgeving, blijft het stijgen. Het zeewater is in de herfst nog relatief warm, doordat het in de zomer flink is opgewarmd. De lucht die vanaf dat relatief warme zeewater begint te stijgen, kan daardoor ook blijven stijgen doordat het in koude lucht terecht komt. Uiteindelijk condenseert die stijgende lucht tot een grote buienwolk. Juist die tegenstelling tussen land en zee zorgt er dan dus voor dat er extra felle buien, mogelijk ook met onweer, vallen in de kustgebieden!
De komende dagen
De komende dagen geldt voor heel het land wel dat het herfstachtig en nat gaat zijn, met iedere dag wel kans op buien die overtrekken. Als we kijken naar modelberekeningen voor de totale hoeveelheid neerslag tot en met aanstaande zondag, dan zien we meteen heel duidelijk het effect van kustconvergentie.
De verwachte neerslaghoeveelheid vanaf vandaag 00:00 t/m maandag 00:00. Bron: ECMWF model, via WXCHARTS.
Bovenstaande kaart zegt eigenlijk al genoeg. Aan de kust kan in die periode tot zo'n 40 millimeter aan regen vallen, terwijl in de oostelijke helft van het land misschien "maar" 10 millimeter valt. Dat zijn pas verschillen! Wat ook opvalt, is dat bij een noordwestenwind op het IJsselmeer hetzelfde effect te zien is als aan de kust. Wie de komende dagen het betere weer wil hebben, kan dus beter in het zuidoosten zitten dan, bijvoorbeeld, In Hoek van Holland of in Lauwersoog.
Waterhozen
Tot slot is het ook nog interessant om te vertellen dat het warme zeewater in de herfst nog een extra effect heeft: het kan namelijk voor meer waterhozen zorgen. De komende dagen zullen die alleen wel lastig te zien zijn omdat het -zeker aan de kust- vrij hard waait en dat blaast vormende waterhozen vaak snel "kapot", waardoor ze het water niet bereiken.
