Het is heet en de lucht is vochtig, daardoor is het dus broeierig warm. Warme en vochtige lucht is een prima broedplaats voor stapelwolken en buien. En met al de energie die er nu in de atmosfeer zit, kunnen zware regen- en onweersbuien vrij snel ontstaan. Waar en hoe laat ze ontstaan is echter nog onzeker.
Code geel
Vandaag is CODE GEEL van kracht: aan de ene kant vanwege de hoge temperaturen in combinatie met hoge luchtvochtigheid. Deze waarschuwing geldt vooral in het oosten van het land waar het vandaag 32 tot 34 graden wordt. Meer over de hitte in Nederland, lees je in de blog Hitte in Nederland. Aan de andere kant staat code geel uit voor onweersbuien. Deze kunnen vanmiddag, maar vooral vanaf vanavond gaan ontstaan. De onweersbuien kunnen vergezeld gaan van windstoten van 60 tot 70 km/uur, veel neerslag in korte tijd (20 tot 30 mm) en hagel van zo'n 2 cm.
Zomerhagel
In de winter zien we het vaak - hagel, oftewel korrelhagel. Dat zijn de hele kleine korreltjes die een beetje op piepschuim lijken.
Korrelhagel in de winter (Foto: Arno Korpelshoek, Noordwijk aan Zee)
In de zomer kan er uiteraard ook hagel voorkomen en dan gaat het niet altijd om die "piepschuim"-hagel, maar ook wel om hele grote hagelstenen. En je kunt het ook al raden... we noemen dit zomerhagel! Dat is dan net wat anders dan korrelhagel.
Zomerhagel gaat gepaard met (onweers)buien. Binnen zo'n bui bestaan er luchtbewegingen: warm stijgende lucht en koel dalende lucht (waarin de neerslag voorkomt).
De luchtbewegingen binnen een bui
De stijgende en dalende luchtbewegingen in een buienwolk zorgen voor de vorming van hagel. Onderkoelde waterdruppels (dus waterdruppels waarvan de temperatuur al onder het vriespunt ligt, maar waar de druppels nog in vloeibare toestand zijn) in de onderkant van de wolk, kunnen door stijgende bewegingen in de wolkentoppen terechtkomen. Aan de bovenzijde van de wolk is de temperatuur onder het vriespunt. Dus bevriest het druppeltje. Door de dalende luchtbewegingen valt zo'n (ijs)korreltje naar beneden. Het botst dan tegen waterdruppels lager af in de wolk en krijgt een laagje water eromheen. Door de stijgende luchtbeweging gaat het korreltje weer naar boven en kan het nieuwe laagje water bevriezen. Dus wordt de hagelsteen groter en groter. Als ze zwaar genoeg zijn, vallen ze uit de wolk naar beneden.
Hoe heftiger en sterker de luchtbewegingen, hoe meer kan zo'n korreltje op en neer in een wolk bewegen en hoe groter wordt de hagelsteen. Zo ontstaan er dan grotere en hardere hagelstenen, soms zo groot als pingpongballen of golfballen.
Archieffoto's: Marco (Venetië)
Heel af en toe groeien de hagelstenen zelfs nog groter! Dat komt bijvoorbeeld als een wat grotere hagelsteen tijdens het dalen in een bui, tegen een andere grote hagelsteen botst. Zulke grote hagelstenen bewegen tegen een hoge snelheid in zo'n buienwolk (soms wel rond 150 km/u of meer) en als ze dan gaan botsen, worden ze samen geperst tot een enorme hagelsteen.
Nog een belangrijke factor
Voor hagelstenen om goed te kunnen groeien is er naast sterke op- en neerluchtbewegingen ook windschering nodig. Windschering is de verandering van windsnelheid en -richting met hoogte. Het heeft dus te maken met het "draaien" van de lucht zoals het naar boven of naar beneden gaat. Windschering draagt bij tot het in stand houden van krachtigere luchtstromen, waardoor de hagel langer in een bui kan blijven en dus verder uitgroeien. Supercellen hebben vaak een hoge windschering die te zien is als je naar de bui kijkt. Je ziet namelijk de draaibewegingen van de onderkant naar de bovenkant van zo'n supercel.
Aantal 'ritten' aflezen van de hagel
Soms is het zelfs mogelijk om te schatten hoe vaak een hagelsteen door een bui is gereisd. Iedere beweging omhoog en omlaag levert een nieuwe ring op. Het lijkt een beetje op de jaarringen van een boom. Als de hagelstenen groot genoeg zijn, kun je het aantal ringen binnen de hagelsteen tellen. Dat geeft aan hoe vaak de hagelsteen op en neer is gegaan binnen een bui.
Hagelsteen met concentrische ringen (bron: ERZ via Wikipedia)
En de buien van vandaag en morgen?!
Vanmiddag kan er dus langs de oostgrens een (onweers)bui ontstaan. Als zo'n bui ontwikkelt, wordt het waarschijnlijk ook meteen een zware bui. Dat komt doordat er heel veel energie in de atmosfeer zit. Het is namelijk instabiel en dat komt vooral door de hoge temperaturen. Als het aardoppervlak opwarmt, wordt de lucht erboven ook warmer en dan gaat de lucht stijgen. Kortom: de lucht wordt instabiel. Als er vocht in de lucht is, kunnen er dan wolken gaan vormen (stapelwolken). Bij voldoende instabiliteit en vocht, kunnen de stapelwolken uitgroeien tot buien. Meer over het ontstaan van buien lees je in de blog Onweersbuien op komst.
Uitgroeiende stapelwolken, ook wel Cumulus Congestus genoemd (Foto: Jessie van Neer, Beesel)
Ook vanavond is er met name langs de oostgrens kans op een forse onweersbui. Precies waar de buien ontstaan wordt een beetje het popcorn-verhaal: net zoals je niet weet welke maïs eerste gaat poppen, weten we ook niet welke stapelwolken gaat uitgroeien tot een bui.
Vannacht is er juist weer in de zuidelijke helft van het land kans op regen- en onweersbuien. Morgen kunnen er opnieuw buien vallen, maar ook dan is het nog onzeker waar de buien gaan vallen. Op dit moment maakt het westen de grootste kans.
En de dagen daarna blijft het niet altijd droog. Op vrijdag passeert een storing en in het weekend kan er weer een bui vallen.
De komende dagen, maar vooral vandaag en morgen is het belangrijk om de Buienradar goed in de gaten te houden.
