Tijdens storm Eunice was het voor het eerst sinds de overstromingen in Limburg afgelopen zomer weer raak: code rood in Nederland! In sommige provincies gold echter code oranje of "slechts" code geel. Wat betekenen al deze codes nu precies? Er bestaan hier verschillende misverstanden over en we leggen het graag voor eens en altijd goed uit!

Het KNMI bepaalt

Laten we eerst een misverstand de wereld uit helpen: Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) geeft als enige instantie in Nederland in opdracht van de overheid officiële weerwaarschuwingen uit. Dit kan over alle weerkundige zaken gaan, denk aan: onweersbuien, windstoten, temperatuur en in de winter natuurlijk gladheid & sneeuw etc. 

Figuur 1: De waarschuwingskaart van het KNMI voor het hoogtepunt van storm Eunice. Aan de kust gold code rood, in de rest van het binnenland code oranje, met uitzondering van de provincie Limburg: daar gold code geel. 

Code groen

Laten we dan eens naar alle kleurcodes gaan kijken. Code groen is duidelijk de makkelijkste, hierbij is er geen reden om voor een bepaald weertype te waarschuwen. Hierna volgen de codes geel, oranje & rood. Welke kleur het wordt, heeft voornamelijk te maken met de impact die het weer gaat hebben op de samenleving. De gedachte is dus dat met het uitgeven van deze waarschuwingen, mensen zich beter kunnen voorbereiden en de kans op schade en letsel minder is.

Code geel

Bij code geel zegt het KNMI eigenlijk niks anders als: “ wees alert” . Ken je dat gele bord bij het toilet, waarop staat: “PAS OP! GLADDE VLOER”? Vergelijk het daar maar mee: Als je een beetje uitkijkt waar je loopt en niet gaat rennen of andere gekke capriolen gaat uithalen, zal je waarschijnlijk niet vallen. Zo is het ook met code geel: “Pas je rijgedrag aan en let een beetje op, dan is er niets aan de hand”. Het gaat hier dus niet om paniek zaaien, maar puur om het waarschuwen van mensen, zodat je weet wat je te wachten staat als je naar buiten gaat. Wees ze dus dankbaar voor deze waarschuwing: hierdoor weet jij dat je misschien niet met je lege caravan de weg op moet als er code geel voor windstoten geldt, of plotseling een dichte mistbank kunt verwachten als je onderweg bent. 

Figuur 2: Het bord wat iedereen wel herkent! Denk in het vervolg hieraan bij code geel: Als je geen gekke dingen doet en je aanpast, gaat het niet mis.

Het KNMI zegt op hun site zelf dit over code geel: “Er is mogelijk kans op gevaarlijk weer. Dit zijn weersituaties die in Nederland vaak voorkomen waarbij het raadzaam is op te letten, met name als men onderweg is. Code geel kan 48 uur voordat het weerfenomeen optreedt, worden uitgegeven. De zekerheid is minstens 60 procent.”

Code oranje

Bij code oranje wordt het een ander verhaal, dan moet er echt opgepast gaan worden. “Wees voorbereid”, is dan het advies. Er gelden voor code oranje ook andere criteria dan code geel. Het weer moet dus nog extremer worden voordat een code geel in een code oranje verandert. Dit doen ze pas, zodra de kans op gevaarlijk of extreem weer waarbij de impact groot is of de kans op schade, letsel of veel overlast groot is. Dit kan ook heel lokaal zijn, waardoor bijvoorbeeld 80% van een provincie geen last hoeft te hebben van deze overlast, maar er toch een code oranje afgegeven wordt. Denk aan bijvoorbeeld een onweersbui waarbij er veel regen in korte tijd valt.

Figuur 3: Het verschil tussen code geel en code oranje voor verschillende weerfenomenen. Voor code oranje moet het weer dus een stuk extremer zijn dan code geel! ©KNMI  

Dit zegt het KNMI over code oranje: “Er is grote kans op gevaarlijk of extreem weer waarbij de impact groot is en er kans is op schade, letsel of veel overlast. Dit kan heel lokaal zijn. Code oranje kan 24 uur van tevoren worden afgegeven als de kans op extreem weer 60 procent of meer is.” 

Code rood

Bij code rood geldt een weeralarm. Hierbij heeft het extreme weer een grote impact op de samenleving. De weersituatie kan dan voor zoveel schade, letsel en overlast zorgen dat het maatschappij-ontwrichtend kan zijn. Het KNMI heeft met heel veel partijen overleg, voordat zo’n code rood afgegeven wordt. Dit heet een “impactanalyse” en diverse overheids- en brancheorganisaties worden daarbij betrokken, ook Buienradar. Code rood wordt dus echt niet zomaar uitgegeven! Dat bleek tijdens storm Eunice ook maar weer: snelwegen lagen bezaaid met vrachtwagens, de schade loopt in de miljoenen en het treinverkeer in Nederland is 24 uur na de storm nog steeds niet volledig opgestart door de vele noodreparaties die uitgevoerd moeten worden. Dat zou je dus terecht "maatschappij-ontwrichtend" kunnen noemen.

Figuur 4: Hoe komt een code rood precies tot stand? Dat staat hierboven uitgelegd, pas 12 uur van tevoren kan dit besloten worden na een impactanalyse. ©KNMI

Figuur 5: Vorig jaar werd er in totaal 3x code rood afgegeven. In de winter 1 keer voor sneeuwjacht en 1x voor ijzel. In juli dus ook voor zware regen en de enorme wateroverlast in Zuid-Limburg. De data met code rood zijn hier voor het gemak even omcirkeld. Code oranje werd in totaal 10x uitgegeven. ©KNMI

Dit zegt het KNMI over code rood: “Dit is een weeralarm waarbij extreem weer een grote impact op de samenleving heeft. De weersituatie kan voor zoveel schade, letsel en overlast zorgen dat het maatschappij-ontwrichtend kan zijn. Dit kan heel lokaal zijn. Code rood wordt op zijn vroegst 12 uur uitgegeven voordat het weerfenomeen zich voordoet.  Code rood kan ook uitgegeven worden als er een kleine kans is op een extreme weersituatie, maar de veiligheidsrisico’s groot zijn.”

En de komende dagen dan?

De komende dagen blijven we te maken houden met zware tot zeer zware windstoten. Voor zondagavond en maandagnacht geldt hiervoor in het westen code ORANJE! Dit betekent dus "weer voorbereid", want het weer kan letsel, veel overlast of schade veroorzaken. Hou het weerbericht goed in de gaten! De impact is dus groot. In de rest van het land geldt code geel, "wees alert". Ook maandag overdag is nog code geel afgegeven voor de harde wind. In de rest van het land geldt dus nu: pas je aan, dan komt alles goed. Denk maar aan dat bord bij het toilet... 

Figuur 6: Voor zondagavond en maandagnacht geldt in het westen van Nederland code oranje voor zeer zware windstoten.