De vroege vogels hebben het gemerkt: het koelde de afgelopen nacht flink af. Dat resulteerde met name in het noorden en oosten in lichte vorst. Een prachtige zonsopkomst over berijpte velden zal her en der toch voor een licht wintergevoel gezorgd hebben. Tijdens een boswandeling op de Veluwe werd ook al een vrij zeldzame, eerste teken van de winter gespot: ijshaar. Ook wel de ‘baard van Koning Winter’ genoemd. Wat is dit prachtige natuurverschijnsel precies?
Zo ontstaat ijshaar
De oorzaak van het natuurverschijnsel ligt bij schimmels. Op dood hout veroorzaken die een stofwisselingsproces waarbij water kan vrijkomen. Dit water wordt vervolgens door de poriën van het dode hout naar buiten gedrukt. Wanneer dit natte stuk hout dan bevriest, krijgt het waterdamp een structuur die bestaat uit dunne draadjes wat ijshaar wordt genoemd. Wanneer dit proces langere tijd doorgaat, kunnen de ijsharen zelfs een lengte bereiken van 5 tot 10 centimeter!
We kregen vandaag deze foto binnen van ijshaar dat afgelopen nacht nabij Nunspeet vormde.
Condities voor het vormen van ijshaar
IJshaar is vrij zeldzaam en de condities waaronder het vormt komen behoorlijk nauw. Het hout mag niet door sneeuw bedekt zijn, het moet uiteraard vriezen én er is een vrij hoge luchtvochtigheid nodig. Vochtige lucht is noodzakelijk zodat het naar buiten geperste water niet kan verdampen en het dus beschikbaar blijft voor bevriezing. De buitentemperatuur moet ook niet te laag worden, anders produceren de schimmels niet actief genoeg water.
Korte baarden en lange baarden
De meteorologische winter begint pas over grofweg een maand en de vorst die in deze tijd van het jaar plaatsvind duurt vaak niet langer dan een paar uren. Daardoor zijn de ‘baarden’ die we rond deze tijd tegenkomen meestal nog niet bijzonder spectaculair ontwikkeld. Als de nachten langer worden en vrieskou makkelijker onze omgeving kan vinden komt het soms tot prachtige structuren, we hebben er hieronder een paar uit het archief geselecteerd.
Een prachtig krullende variant van ijshaar uit het archief.
Dit is ook weer een kunststukje met een kleine opstaande 'baard'. 
In sommige gevallen weet zich een flink stuk ijshaar te vormen.
Zelf op zoek naar ijshaar?
Wil je het prachtige natuurfenomeen zelf bewonderen? Zorg dan dat je na een nacht met de juiste condities ’s ochtends vroeg het bos in gaat. Het best is een bos met eiken- en beukenbomen, de schimmels houden van dood hout van deze soorten. Zoek vooral op schaduwplekken, in de zon sublimeert ijshaar namelijk snel weg. Wees ook voorzichtig met het aanraken, of voorkom dat eigenlijk, de warmte van een mens laat het fragiele fenomeen ook vrij snel wegsmelten namelijk.
Meer ijshaar de komende nachten?
Afgelopen nacht waren de condities zeer lokaal net goed genoeg voor het vormen van ijshaar. De komende nachten nemen de kansen op het spotten van de baard van Koning Winter steeds verder af. Op de Veluwe is het vannacht vrij vochtig, maar daar houdt het goede nieuws wel een beetje op. Het zou kunnen dat het in de lagere delen van het landschap nog tot vorst komt, en dan is het mogelijk dat ergens ijshaar vormt. Je zal echter heel goed moeten zoeken en veel geluk moeten hebben, want op veruit de meeste plaatsen zal het niet koud genoeg zijn. Ook in de nacht naar dinsdag zijn er nog kleine vorstkansjes in het oosten. De nachten daarna verdwijnt ook de lokale lichte vorst uit het weerbeeld en zijn de kansen op het spotten van ijshaar helemaal verdwenen. Maar niet getreurd: er zit nog een heel winterseizoen aan te komen.
Er is een kleine kans dat er ergens de komende twee nachten nog een verdwaalde plek met ijshaar te spotten is, vooral in het oosten op zandgrond, de nachten daarna wordt het weer te warm.
