Er lijkt geen einde te komen aan al het extreme weer wereldwijd. Van overstromingen in Europa en extreem noodweer met enorme hagelstenen in het noorden van Italië tot temperaturen van wel 45 graden en bosbranden in het zuidoosten van Europa: het weer gedraagt zich nogal extreem de laatste tijd. Niet alleen in Europa, ook elders op onze planeet is het raak. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de bizarre recordhitte in de Verenigde Staten en Canada. De verklaring in de weerkunde wordt vaak gezocht achter de zogenaamde straalstroom. Hoe dat werkt, lees je in deze blog!
‘Een rivier van wind’
Laten we meteen beginnen met een stukje uitleg over de straalstroom. Zie de straalstroom als een rivier van een hele krachtige wind op ongeveer 10 kilometer hoogte nabij onze breedtegraad van west naar oost (dankzij de draaiing van de aarde). De kracht van deze straalstroom is afhankelijk van de verschillen in temperatuur tussen de evenaar en de regio nabij de Noordpool. Hoe groter deze verschillen in temperatuur, hoe krachtiger de straalstroom is. In de winter zijn de verschillen tussen de Noordpool en de tropen relatief groot en dan zien we ook vaak een relatief krachtige straalstroom. In de zomer zijn de verschillen in temperatuur tussen de evenaar en de Noordpool minder groot en is de straalstroom dus minder krachtig. Het gevolg is dan dat deze ‘rivier van wind’ gaat meanderen (slingeren).
De straalstroom kan worden gezien als een rivier van een hele krachtige wind op ongeveer 10 kilometer hoogte. Het vormt de begrenzing van koude lucht in het noorden en relatief warme lucht ten zuiden ervan. Een zwakke straalstroom kronkelt meer dan wanneer de straalstroom krachtig is.
De straalstroom is voor ons weer van groot belang omdat het als het ware de begrenzing is van relatief koude lucht in het noorden en relatief warme lucht ten zuiden ervan. Het bepaalt voor ons waar de hoge- en lagedrukgebieden zich vormen en komen te liggen en hoe (snel) ze verschuiven. De plaats en richting van de straalstroom is állesbepalend voor het weer in een bepaalde regio.
Zwakke straalstroom
In de zomer is de straalstroom zoals hierboven beschreven relatief zwak. Zowel lage- als hogedrukgebieden zijn daardoor vaak minder uitgesproken dan in de winter. Een zwakke straalstroom gaat zwabberen: het is geen rechte rivier van wind meer, maar er komen veel kronkels (bochten) in… Warme lucht krijgt de kans om naar het noorden door te breken, máár koude lucht uit het noorden kan ook verder afzakken naar het zuiden. En het zijn exact déze bochten van de straalstroom die al een tijdje van geen wijken weten! Het is dan een kwestie van pech of geluk in welke ‘tak’ van de straalstroom je terecht komt.
Een sterke straalstroom is min of meer perfect van west naar oost gericht: het markeert een duidelijke grens van relatief warme lucht ten zuiden ervan en relatief koele lucht ten noorden ervan.
Wanneer de straalstroom juist zwak is, zal deze gaan meanderen: er komen bochten in. Het is dan een kwestie van pech of geluk waar je precies terechtkomt ten opzichte van de straalstroom. En als deze bochten ook nog eens héél lang nagenoeg op dezelfde plek blijven hangen, kun je lang van het bijbehorende weer genieten/last hebben.
De laatste tijd zien we dat deze bochten van de straalstroom lange tijd op min of meer dezelfde locatie blijven hangen, waardoor bepaalde gebieden lange tijd met hetzelfde weer te maken houden. De atmosfeer zit ‘op slot’. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de langdurige extreme hitte zoals in Canada en nu ook in het zuidoosten van Europa. Bij ons is het juist uitermate wisselvallig doordat de straalstroom een dusdanige locatie heeft dat er hoger in de atmosfeer steeds weer relatief koude lucht vanuit het noorden naar onze omgeving wordt getransporteerd met storingen en buien als gevolg. Het zuidoosten van Europa bevindt zich juist al langere tijd net aan de andere kant van de straalstroom met de aanvoer van warme (zeg maar gerust hete) lucht uit Afrika. In delen van Griekenland en Turkije worden de komende tijd temperaturen gehaald van wel 45 graden!
Waar blijft dat zomerweer dan?
Alle vakantiegangers zitten natuurlijk te wachten op het moment dat het zomerweer écht eens een keer losbarst. Voorlopig lijken we echt nog even te moeten wachten op volop zomerweer met hoge temperaturen. Morgen vallen er opnieuw enkele stevige regen- en onweersbuien verspreid over het land. Wat een verschil met een jaar geleden: toen werd het op deze dag in grote delen van het land tropisch heet met lokaal zelfs ruim 36 graden… Die hitte blijft voorlopig nog wel even weg.
In de nieuwe werkweek lijkt het weer echter wel iets te verbeteren, maar een stabiele zomerperiode zit voorlopig nog niet in het vat. Daarvoor moet er een verandering komen in het golvende patroon van de straalstroom van dit moment. Geduld dus…
Exact een jaar geleden was het heet, bijzonder heet zelfs. Het werd in het zuiden lokaal ruim 36 graden! Dat is nu wel even anders...
