In september wordt het jaarlijkse zee-ijs minimum rond de Noordpool gemeten. De afgelopen decennia neemt dit oppervlakte in een razend tempo af en ook dit jaar ziet er weer niet veelbelovend uit… Daarnaast zijn er bijzondere temperatuurrecords gebroken in het noordpoolgebied. De regio heeft duidelijk zwaar te lijden onder klimaatverandering, maar hoe komt het dat het juist daar zo extreem is?
Zee-ijs minimum
De Arctische zomer is vaak het warmst in juli en begin augustus, daarna worden de nachten al snel langer en heeft de zon minder kracht in het gebied. Rond september begint het op de hoogste breedtegraden meestal weer flink te vriezen, dan begint de aangroei van het zee-ijs voor het nieuwe winterseizoen. September is de maand waarin de overgang van smelt naar aangroei plaatsvindt en dat het zee-ijs dus het kleinste oppervlakte bedekt. Dit jaar bedroeg dat oppervlakte 4.280.000 vierkante kilometer. Daarmee was het jaar redelijk representatief voor het laatste decennium, het record is nog steeds in handen van 2012, toen door warme lucht en zeewatertemperaturen absurd veel ijs smolt. In vergelijking met de afgelopen jaren is 2024 dus niet verschrikkelijk wat betreft het oppervlakte met zee-ijs. Toch is het al beduidend minder dan het gemiddelde van de jaren 1980-2010, toen lag er normaal gesproken 6.3 miljoen vierkante kilometer ijs…
Vorig jaar lag er net iets minder ijs na de Arctische zomer.
Volume van ijs
Zee-ijs oppervlakte zegt maar weinig over de conditie en dikte van het ijs. Een groot oppervlak met ijs van 20 centimeter dik is slecht bestand tegen een uitbraak van warme lucht. Daarvoor heb je echt dikker ijs, van richting een meter nodig. Wat opvalt de laatste jaren is dat het oppervlakte van het ijs redelijk gelijk blijft, de gemiddelde ijsdikte in de zomer neemt echter flink af. 2024 komt flink onder de afgelopen jaren uit en ligt nek-aan-nek met 2012 voor het laagste volume van zee-ijs ooit gemeten. Laten we hopen dat het de komende maanden weet te herstellen dat er snel nieuw ijs aangroeit en bestaand ijs snel dikker wordt.
Grote gebieden met zee-ijs zijn relatief dun dit jaar.
Bijzonder temperatuurrecord op Spitsbergen
Er viel nog iets op in de Arctische gebieden deze zomer: de zomer op Spitsbergen was voor het derde jaar op rij (!) de warmste ooit gemeten. Vooral augustus viel op, de maandgemiddelde temperatuur kwam uit op 11 graden. Dit klinkt niet heel warm, maar de plek waar dit gemeten is ligt op bijna 80°N waar het klimaatgemiddelde voor augustus rond de 6 graden ligt (en dat is al een stuk warmer dan begin vorige eeuw). De maand was dus maar liefst vijf graden warmer dan gebruikelijk. De voorgaande warmste augustusmaand stamt van vorig jaar, toen het 8.4 graden werd. Daarvoor was 7.5 graden het augustusrecord.
Alle maandgemiddelde temperaturen van augustus op een rijtje. De 11 graden die dit jaar op Spitsbergen werd gehaald is een bizarre uitbijter in de reeks.
Klimaatverandering in het Arctisch gebied
Dit soort afwijkingen over zo’n lange periode zijn absurd en worden statistisch als vrijwel onmogelijk beschouwd. De kans dat een augustusrecord zoals dit jaar op Spitsbergen gevestigd is komt door toeval is te benaderen met 0 en komt ligt nog onder de 1 op 100 miljoen. Het mag dus duidelijk zijn dat klimaatverandering extreem hard toe slaat in het gebied rond de Noordpool. Het gebied warmt nog 2 tot 3 keer zo snel op als de rest van de wereld, een proces dat we Arctische amplificatie noemen.
Arctische amplificatie
Arctische amplificatie wordt voornamelijk veroorzaakt door het smelten van ijskappen, sneeuw en zee-ijs in het gebied. IJs en sneeuw weerkaatsen veel zonlicht en zorgen er daarmee voor dat het gebied waar het zonlicht terechtkomt niet zo hard opwarmt. Als het ijs en de sneeuw echter verdwijnt komt daaronder een donkerder oppervlak tevoorschijn, de oceaan of rotsbodem. Dit oppervlakte warmt sneller op, maakt vervolgens de omgeving warmer waardoor meer sneeuw en ijs smelt en zo komt er een vicieuze cirkel op gang die eigenlijk nauwelijks te stoppen is. Andere processen die bijdragen aan de opwarming van het Arctisch gebied zijn het warmer worden van zeewater en transport van warmer zeewater. Ook een toename van luchtvochtigheid zorgt voor hogere temperaturen rond de Noordpool. Op Spitsbergen en andere landmassa’s waar nog veel gletsjers en ijskappen liggen regent het ook nog eens vaker, waardoor het landijs het ook zwaarder te verduren krijgt.
Zowel land- als zee-ijs heeft het moeilijk rond de Noordpool.
Is het Arctisch gebied nog te redden?
Verschillende klimaatscenario’s schetsen een variërend beeld van het Noordpoolgebied in de toekomst. Toch laten recente studies zien dat het bijna onvermijdelijk is dat we deze eeuw (en misschien al voor 2050) zee-ijs vrije zomers in het Noordpoolgebied gaan meemaken. Dit is niet alleen voor het lokale klimaat desastreus maar ook voor de biodiversiteit in de regio. Toch is niet alle hoop verloren, als we de uitstoot van broeikasgassen de komende jaren succesvol weten terug te dringen kunnen we met technologische oplossingen het ijs misschien redden. We hebben het als mensheid al ver laten komen, dus laten we ons best doen om zoveel mogelijk schade te beperken door bewuste keuzes te maken.
