Het is al weer even geleden, maar voor wie het bewust heeft meegemaakt moet het zich nog kunnen herinneren; de winter van 1978/1979. Wellicht kun jij je het nog herinneren? Schaatsen op de weg omdat het zo had geijzeld, of de sneeuwval die winter. Voor wie zich destijds in het noorden van het land bevond weet het vast nog wel – de sneeuwstorm in de periode 13-15 februari 1979. De driftsneeuw, de metershoge sneeuwduinen die daardoor ontstonden en het dagelijks leven dat totaal werd ontwricht.
Moeizame start
De winter van 1978/1979 kwam eerst moeizaam op gang. Eind november was er even sprake van een koude periode, maar vervolgens verliep december met wat kwakkelweer. De ene keer was het zachter en andere momenten wat kouder met winterse buien. Echt koud was het echter niet. Ook de kerstdagen zijn niet ‘wit’ de boeken ingegaan. Eind van de maand en rond de jaarwisseling kwam er verandering in de zaak. Koning Winter gaf een vooraankondiging van wat er een dikke maand later, in het nieuwe jaar zou gaan gebeuren.
Februari 1979 - ook delen van Drenthe waren volledig ingesneeuwd. (foto: Bert Woltjes, Nieuw Annerveen)
Snijdende noordooster
Een hogedrukgebied had zich boven Scandinavië genesteld en daardoor kwam er een noordoostelijke stroming op gang. Zeer koude arctische lucht stroomde via Scandinavië onze kant op, waardoor de temperaturen in het noorden van het land ineens onder het vriespunt duikelden. Tegelijkertijd trokken lagedrukgebieden over Frankrijk, die nog een poging waagden om de zachte lucht onze kant op te pompen. Uiteindelijk won de koude lucht terrein en dit alles ging gepaard met sneeuw en een snijdende noordooster. De laatste dagen van ’78 en de eerste week van ’79 werden gekenmerkt door sneeuw, wind en sneeuwduinen.
Weerkaart van 31-12-1978 - Hogedrukgebied boven Scandinavië, lagedrukgebieden ten zuiden van Nederland (bron: DWD)
Schaatsen op de weg
Koning Winter werd het overigens niet makkelijk gemaakt, want er vonden in de loop van januari een aantal dooi-aanvallen plaats. Dit ging gepaard met bewolkt weer en veel neerslag. De kou liet zich overigens niet zo snel het land uitjagen en grote delen van het land kregen te maken met zware ijzel. Naast de enorme ongemakken en gevaarlijke spekgladde situaties, was er ook sprake van plezier. Er kon geschaatst worden, op straat!
Koning Winter haalt uit
Alle dooi-aanvallen ten spijt, Koning Winter liet zich niet verjagen. Sterker nog, hij haalde halverwege februari in alle hevigheid uit. De aanwezigheid van een lagedrukgebied ten zuiden van Nederland deed destijds anders vermoeden en diverse verwachtingen wezen op dooi. Toch waren er aanwijzingen dat het Scandinavische hogedrukgebied zich verder zou opbouwen. Beide druksystemen wisten in elk geval niet van wijken, waardoor de luchtdrukverschillen boven ons land fors toenamen. De wind nam hierdoor in kracht toe en op maandag 12 februari waaide het al stevig door het hele land. Net als in december waren op dat momenten de temperatuurverschillen ook enorm. In het noorden was sprake van vorst, terwijl het zuiden +10 graden op de thermometers kon aflezen. Maar de sterke ijskoude noordooster zorgde voor een overwinning van Koning Winter.
Een fragment van het weerbericht dat in het Nieuwsblad van het Noorden stond, geschreven door weerman Jan Pelleboer (krantenknipsels: met dank aan Jannes Wiersema)
De sneeuwstorm van ‘79
In de loop van dinsdag 13 februari waaide de snijdende ijskoude noordooster onverminderd harde over het Groninger, Friese en Drentse land. IJzelde het nog de vorige dag, op de 13e was de neerslag overgegaan in sneeuw, droge sneeuw. De harde wind in combinatie met de droge sneeuw leidde tot sneeuwjacht, of drift sneeuw. Door de sneeuwjacht zag je bijna geen hand meer voor de ogen. De sneeuw hoopte zich al snel op verschillende plekken op, daar waar het grip kreeg. Hierdoor ontstonden al snel sneeuwduinen en die werden alsmaar hoger en hoger. Toen men woensdag 14 februari ontwaakte en naar buiten keek was een onwerkelijke situatie het uitzicht. Als je überhaupt al uitzicht had. Op veel plaatsen stonden de sneeuwduinen namelijk tot onder de dakgoot…
Sneeuw tot onder de dakgoot 15 februari 1979 (Jannes Wiersema, Roodeschool)
Door de sneeuwduinen van 3 tot 6 meter hoog waren wegen onbegaanbaar geworden. Sterker nog, er waren verschillende dorpen in Groningen en Friesland compleet afgesloten van de buitenwereld. Sneeuwruimen was onbegonnen werk, want een uur na het ruimen was de weg al weer dicht met sneeuwhopen. (foto: uit het Sneeuwboek, Groningen feb '79)
Nog niet voorbij
De sneeuwjacht in het noorden hield nog enkele dagen aan. En het sneeuwde niet alleen uit de wolken – heel veel sneeuw wat in Noord-Duitsland was gevallen werd door de wind naar Nederland geblazen. Door het extreme winterweer sneuvelden hoogspanningsdraden, viel plaatselijk de stroom uit, waardoor cv-installaties niet meer werkten en huizen niet meer werden verwarmd. Snelwegen raakten volledig geblokkeerd en sneeuwruimen werd ook nog eens bemoeilijkt door de vastzittende voertuigen. Een trein raakte bij Station Visvliet ingesneeuwd en moest door militairen worden uitgegraven. Complete dorpen als bijvoorbeeld Uithuizermeeden en Pieterzijl werden voor meerdere dagen van de buitenwereld afgesneden. Bij Uithuizermeeden raakte een man in het onherkenbare winterse landschap de weg kwijt en overleefde uiteindelijk de vrieskou niet. Een triest gevolg van het ongenadige extreme weer.
Op de Waddeneilanden was de situatie weinig anders, ook daar was sprake van metershoge sneeuwduinen. Het dagelijkse leven in Noord-Nederland lag volledig op z’n kop.
Vrachtwagens volledig vast in de sneeuw, met op de achtergrond het Groningse dorp Stedum (foto: uit het Sneeuwboek, Groningen feb '79)
Het leger werd ook ingezet om de bevolking in het noorden te helpen, zelfs met zwaar materieel (foto uit het Sneeuwboek, Groningen feb '79)
Wateroverlast
De hinderlijke duinen en muren van sneeuw bleven nog dagenlang aanwezig. Toen eenmaal de dooi inviel ontstonden nieuwe problemen. Het overvloedige smeltwater kon niet goed wegstromen omdat waterwegen nog deels dicht zaten met sneeuw en gemalen nog niet op volle kracht konden draaien. Daarnaast nam de bevroren grond ook geen water op. Op veel plaatsen liep het land onder water en opnieuw waren er plekken die geïsoleerd raakten van de buitenwereld.
Wateroverlast door smeltwater (nabij Kantens, bron: Sneeuwboek, Groningen feb '79)
Onvoorstelbaar
Het is met de zachte winters van tegenwoordig bijna niet meer voor te stellen dat een situatie zoals die van ’79 ooit nog eens zal gebeuren. Met het veranderende klimaat in ogenschouw genomen is de kans hierop dan ook nihil.
