In deze blog kijken we door een feitelijke bril naar de resultaten van klimaatonderzoek rond stormen. Zou het kunnen dat storm Éowyn door klimaatverandering zwaarder is geworden? Wat weten we en waar zijn we niet zeker van?
In een tijd waarin klimaatverandering in volle snelheid bezig is, rijst de vraag om concrete voorbeelden van klimaatverandering in het weer steeds vaker. Kwam de droogte van 2018 en 2019 door klimaatverandering? En de overstromingen in Zuid-Limburg van 2021? Of die keer dat we 40 graden haalden in 2019? Storm Eunice? Het antwoord is lastig te geven, want het weer is chaotisch en variatie tussen extremen is er altijd geweest.
Bij welke extremen zien we een duidelijk verband?
We kunnen overal bij vrijwel alle warmte-extremen zeggen dat ze door klimaatverandering fors warmer zijn geworden, er is een direct verband tussen opwarming en hitte-extremen. Koude-extremen komen nog wel voor, maar deze worden wel geleidelijk minder koud.
Bij welke extremen wordt het verband al wat lastiger te leggen?
Voor neerslagextremen wordt het al iets lastiger, twee ontwikkelingen spelen hier een rol.
- Wanneer weerpatronen verschuiven kan het op de ene plaats droger worden, en op de andere plaats natter.
- Warmere lucht kan simpelweg meer vocht kan bevatten. Hierdoor gaat het harder regenen.
Geholpen door punt twee worden neerslagextremen wereldwijd over het algemeen natter door klimaatverandering. Ook bij orkanen is het antwoord genuanceerd, maar over het algemeen neemt de impact per orkaan wel toe. Des te warmer, des te krachtiger en des te meer neerslag.
Waar is het verband met klimaatverandering erg lastig te leggen?
Dit het geval voor droogte en stormen. Je kunt bij de meeste droogte en stormen niet direct een verband leggen met klimaatverandering. Deze zijn namelijk niet afhankelijk van absolute temperatuur, maar meer van temperatuurverschillen. Vrijwel de hele wereld warmt op, dus de temperatuurverschillen veranderen niet wezenlijk. Wel kunnen weerpatronen verschuiven waardoor droogte en stormen op de ene plaats verergeren, en op de andere plaats juist verminderen. Daarnaast komen zware stormen niet vaak voor en dat maakt het lastiger om er statistiek op toe te passen. Hierdoor is een goed wetenschappelijk onderzoek nodig om een verbanden te bevestigen of ontkrachten. In deze blog kijken we naar klimaatonderzoek rond stormen.
Bron: carbonbrief.org (Creative commons BY-NC-ND 4.0).
Je ziet hierboven dat de overgrote meerderheid van alle warmte-extremen na onderzoek aantoonbaar intenser en/of waarschijnlijker is geworden door klimaatverandering (heat en compound). Dat geldt ook zo voor natuurbranden, koraalverbleking (oceans) en zonneschijn. Voor regenval en overstromingen, droogte, storm, stromingspatronen (atmosphere) en rivierstanden is dit vaak ook zo, maar er zijn ook situaties waarbij er juist een afname, geen verandering of geen conclusie is. Alleen koude-extremen nemen over het algemeen in waarschijnlijkheid en/of intensiteit af door klimaatverandering. Let op dat hierboven in de categorie "storm" zowel tropische stormen en stormen op gematigde breedtes zitten.
Onderzoek naar stormintensiteit in Europa
Uit een nieuw onderzoek van Priestley et al. in 2024 komen een aantal interessante ontwikkelingen naar voren. Zij vergeleken de uitkomsten qua stormen van een groot aantal klimaatmodellen. Daarmee geven ze een goed beeld van welke trend we met grote zekerheid iets kunnen zeggen, en welke trend nog onzeker is. Dit hebben ze gedaan voor gemiddelde stormintensiteit, hoe vaak stormen voorkomen en hoe groot het getroffen gebied is. Hieronder zijn de resultaten per onderdeel beschreven:
- Intensiteit gehele stormseizoen
Nemen we het gehele stormseizoen in beschouwing, dan zien we op de Britse Eilanden en in West-Europa (inclusief Nederland) een toename. De schattingen lopen uiteen tussen een 9 en 59% toename. Voor Scandinavië wordt er een afname berekend. Voor Midden- Oost- en Zuid-Europa is het onzeker of de intensiteit zal veranderen en of het dan zou toe- of afnemen.
- Gemiddelde stormkracht
Wanneer we de stormkracht per storm bekijken, zien we een toename in West-Europa (inclusief Nederland), elders is het effect van klimaatverandering onzeker. De schattingen voor Nederland lopen uiteen tussen een 4 en 50% toename.
- Aantal stormen
Het totaal aantal stormen per stormseizoen lijkt af te gaan nemen in Oost- en Zuid-Europa. In Nederland is er een kleine toename mogelijk, maar dit is erg onzeker, want de schattingen variëren tussen een 4,6% afname en een 7,6% toename.
- Grootte van de stormen
Ten slotte bekijken we het gebied dat een storm gemiddeld treft. De grootte van de stormen neemt af in Portugal, Spanje en Scandinavië. In de rest van Europa is de grootte onzeker. Voor Nederland neemt de grootte mogelijk toe, maar opnieuw is dit erg onzeker. Schattingen variëren van een 0,9% afname tot een 10,3% toename.
a) Verandering in intensiteit gehele stormseizoen. b) Verandering van de gemiddelde intensiteit per storm. c) Verandering van het aantal stormen. d) Verandering in gebied dat een storm treft. Bron: Priestley et al. (2024) (Creative commons BY 4.0)
Over het algemeen tonen de berekeningen een toename van stormintensiteit in een strook van West-Europa naar Oost-Europa, waarbij we daar vooral voor West-Europa zeker van zijn, in Oost-Europa is deze toename onzeker. Een afname is te zien in Zuid- en Noord-Europa. Dit sluit mooi aan bij de klimaatscenario’s van het KNMI die een steeds krachtigere westelijke stroming verwachten tijdens het stormseizoen. Ik verwacht dat de plaats waar zware stormen zich ontwikkelen in Europa steeds vaker voor de kust van West-Europa zal zijn. Deze zware stormen zullen ook steeds minder vaak een zuidelijke of noordelijke koers volgen.
Hoe zou storm Eunice in de toekomst eruit kunnen zien?
Ook voor individuele stormen is het mogelijk om inschattingen te maken voor een toekomstbeeld. We kunnen met weermodellen de storm opnieuw berekenen, maar dan veranderen we de startsituatie naar een toekomstscenario. Als resultaat komen stormen zoals Eunice jaarrond niet vaker voor. De verdeling binnen het jaar verandert wel: mogelijk vaker storm zoals Eunice in de winter, en minder vaak in de andere seizoenen. In deze situatie leidt klimaatverandering tot een snellere ontwikkeling van Eunice, met hogere windsnelheden en meer regenval.
Blik in deze blogs terug op Eunice: Een terugblik naar storm Eunice & Hoe kon storm Eunice zo krachtig worden?
Dit onderzoek werd ook gedaan voor storm Alex en Xynthia, deze stormen vooral andere delen van Europa (Xynthia trok nog wel over Limburg). Deze stormen blijken minder vaak voor te komen, maar wel krachtiger te worden.
Kort samengevat zullen we in Europa minder vaak storm zien, maar als er eenmaal een storm ontstaat kan deze wel heviger worden.
Bronnen:
Priestley, M. D., Stephenson, D. B., Scaife, A. A., Bannister, D., Allen, C. J., & Wilkie, D. (2024). Forced trends and internal variability in climate change projections of extreme European windstorm frequency and severity. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 150(765), 4933-4950. https://doi.org/10.1002/qj.4849 (vrij toegankelijk).
