De donkere dagen voor kerst zijn begonnen. En met dit veelal grijze weer lijkt het allemaal ook echt somber en duister. En dan komt ook nog de kortste dag van het jaar eraan. Op 22 december begint namelijk de astronomische winter. Maar als je zoekt naar een lichtpuntje, dat is dat wel te vinden: De zon gaat over een paar dagen alweer later onder!
Kortste dag
De langste nacht van deze winter (en van heel 2023) valt dit jaar in de nacht van 20 op 21 december. Dan bedraagt de tijd tussen zonsondergang en zonsopkomst 16 uur, 12 minuten en 32 seconden. Dat is het moment dat het noordelijk halfrond het meest van de zon is afgekeerd en de zon het zuidelijkste punt op de aarde bereikt; de Steenbokskeerkring. Het is het begin van de astronomische winter. Op de noordpool is het dan permanent donker, en hoe verder je naar het zuiden komt, hoe langer de daglichtperiode duurt. Dat betekent dan ook dat er een verschil is tussen Noord- en Zuid-Nederland. In Maastricht hebben ze hartje winter maar liefst een half uur extra daglicht ten opzichte van de Wadden! In de zomer is dat omgekeerd en is het een half uurtje korter licht in Maastricht dan op Terschelling.
Vroegste zonsondergang
Na 21 december neemt dus de totale daglengte weer toe. De dagen voor kerst zijn dus de donkerste dagen van het jaar. Maar zonsopkomst en zonsondergang verschuiven niet precies hetzelfde mee. Dat komt doordat de stand van de aarde ten opzichte van de zon niet gelijk loopt met het moment dat de zon het hoogste punt aan de hemel bereikt. En dat betekent dat het vanaf overmorgen al 's middags iets langer licht is. Al gaat het vooralsnog om seconden. Op 13 december gaat de zon om 16:26 en 47 seconden onder. Een week later, op 19 december dus, is dat alweer ruim een minuut later!
Zonsondergang van 8 december dit jaar was een schitterend plaatje. De laatste dagen was het veelal bewolkt rond zonsondergang. (Bron: Els Bax)
Donkere ochtenden
Tijdens de langste nacht, van 21 op 22 december, is het 's middags alweer (iets) langer licht. Toch is die nacht van 21 op 22 december de langste, omdat de zon nog wel steeds later opkomt. Dat duurt zelfs tot 30 december. De meest late zonsopkomst van het jaar valt op 30 december. De zon komt dan pas om 8.44 uur en 40 seconden op. Maar dan zijn de nachten als geheel dus alweer korter, omdat de zon later onder gaat.
De zonsopkomst was de afgelopen dagen iets vaker te bewonderen. (Bron: Francien Tax, Roosendaal)
De vele wolken maken het komende dagen extra donker. Toch lijkt de zon in de loop van de week af en toe door te breken.
Lange nachten worden korter
Overigens wordt de langste nacht van het jaar steeds iets korter. Dat komt doordat de aarde sinds het ontstaan miljarden jaren geleden niet altijd dezelfde draaisnelheid heeft. Op de hele jonge planeet aarde duurde een etmaal maar 6 uur. De aarde draaide dus in 6 uur een rondje om haar as. In de miljoenen jaren daarna is de aarde steeds langzamer gaan draaien. Dat had te maken met zaken als vulkanische activiteit, verschuivende aardplaten en zeestromingen. En zo kwamen we uit op de 24 uur die we nu kennen. Maar de laatste eeuw draait de aarde weer een fractie sneller. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het smelten van het ijs op de polen. Het vloeibare water heeft een andere energie dan de vaste massa van ijs. Door al deze factoren in een ingewikkelde berekening te wegen, hebben wetenschappers vastgesteld dat de langste nacht ooit in de geschiedenis van de aarde in december van het jaar 1912 geweest moet zijn.
