Insecten, ze zijn zo belangrijk maar ze staan onder druk door de veel te warme herfst en winters, daardoor loopt de insectenpopulatie gevaar want die wordt hierdoor een stuk kleiner. De vraag is of de rol van klimaatverandering op insecten groter is dan dat we tot nu toe dachten.
“Winterslaap” insecten
Momenteel zie je ze niet of nauwelijks omdat het natuurlijk winter is. De meeste insecten zijn in “winterslaap” gegaan in de vorm van pop, larf, ei of als volwassen insect. Omdat er weinig tot geen voedsel voor insecten te vinden is, beschermen ze zichzelf door in winterrust te gaan en gebruiken ook veel minder energie. Ook lopen ze minder risico om te bevriezen. De “winterslaap” van insecten is nogal een ingewikkeld proces vanwege allerlei chemische processen die niet van het ene op het andere moment gestopt of omgekeerd kunnen worden, daarom is het van levensbelang om de rustperiode goed te timen. Alleen de insecten die dit goed timen en voldoende energiereserves voordien hebben zullen de “winterslaap” overleven.
Klimaatverandering
De timing van de rustperiode is door insecten vooral afgestemd op de daglengte en temperatuur. Die eerste ligt wel vast maar de tweede factor temperatuur is de laatste decennia veranderd. Ook het jaar 2023 is met 11,8 graden gemiddeld warm verlopen. In figuur 1 is te zien dat de gemiddelde dagtemperatuur van 2023 (oranje lijn) vaak ver boven de normaal lag van 50 jaar geleden (blauwe lijn). De blauwe lijn is ook de temperatuur waar de insecten zich op aangepast hebben in Nederland.
Figuur 1: Bron: Arnold van Vliet, KNMIdata
Effect van warmer weer op insecten
De timing van de winterrust voor insecten wordt door de hoge temperaturen lastiger te bepalen, ook het moment wanneer ze er weer uit moeten komen. Het probleem van die hogere temperatuur in de herfst, winter en vroege lente voor insecten in winterrust is dat het energieverbruik veel hoger is dan bij lagere temperaturen. Het zijn koudbloedige dieren wat betekent dat hun lichaamstemperatuur gelijk is aan de temperatuur van de omgeving. Hoe hoger die laatste, hoe sneller de insecten energie verbranden met als gevolg dat ze snel door hun aangelegde energiereserves zijn waarmee de kans op overleven kleiner wordt. Overleven ze het wel dan zijn ze zwaar verzwakt. Uit een recent labonderzoek is gebleken dat momenteel het dagelijks lichaamsgewichtverlies in de winterperiode ongeveer 125 procent hoger ligt dan normaal, en dat komt dus door het extreem zachte weer. Als de insecten de warme winter overleven komen ze verzwakt uit hun winterslaap en daarmee zijn ze ook vatbaarder voor ziektes waardoor er nog meer insecten het loodje leggen. Ook het voorgaande seizoen is van belang. Als insecten niet met voldoende reserves aan hun “winterslaap” beginnen dan zullen er nog meer sterven.
Zwaar verzwakte vlinder in januari (foto: Arno de Kock )
Klimaatverandering en insecten
De herfst van 2023 verliep erg warm en insecten die in september al in rust zijn gegaan hadden te maken met een gemiddelde temperatuur die vergeleken met 50 jaar geleden al zo’n drie graden hoger was. Vlinders hebben ook heel erg te lijden onder het warmer wordende klimaat. Ook dit jaar zijn er weer minder vlinders. Hun aantal neemt steeds verder af door een warmere herfst en winter. De hoogte van de temperatuur blijkt dus cruciaal voor het aantal insecten en het warmer wordende klimaat blijkt een grote rol te spelen. Uit een studie (2017) is gebleken dan in 27 jaar tijd de insectenbiomassa met 70 procent is gedaald. Uit een nog recentere studie in september dit jaar kan geconcludeerd worden dat met name de temperatuur van de voorafgaande winter van grote invloed is op het aantal insecten. Hoe warmer hoe minder insecten doordat ze te vroeg wakker worden. Komt er daarna nog een vorstperiode dan is dat helemaal funest. De laatste dagen van 2023 zullen ook tamelijk zacht gaan verlopen met veel wind. Mogelijk wordt het volgende week kouder. Nu maar hopen dat de insecten het overleven want we hebben ze hard nodig al zullen de meeste mensen de muggen liever kwijt dan rijk zijn.
