Deze dagen staat het weer over het algemeen in het teken van zonnig nazomerweer. Maar nu we langzaamaan de herfst ingaan wil het weer in de ochtend nog wel eens tegenvallen. Geen stralende start van de dag, maar juist een somber en grijs begin. Deze ochtend was daar een goed voorbeeld van.
De zon poogt door de wolken heen te prikken (foto: Nely van Frankenhuyzen)
Nazomerweer of toch niet?
Al enige dagen berichten we over zonnig nazomerweer deze week, met temperaturen die oplopen naar waarden ruim boven 20 graden. Vanochtend was het misschien voor menigeen een tegenvaller toen de gordijnen open gingen; niks zon, maar grijs en grauw weer. Op een enkele plek was het zelfs een klein wereldje door de aanwezige mist. “Het zou toch zonnig worden?” Klopt helemaal, dat was wel de verwachting. Het liep een klein beetje anders, maar helemaal onvoorzien was dit grijze plaatje zeker niet.
Hier en daar was het zelfs mistig (foto: Ton de Brabander)
Kenmerkend herfst
Nu de dagen in het najaar steeds korter worden en de nachten lengen kan het steeds langer afkoelen. De koudere nachten in dit jaargetijde kenmerken zich door de toenemende kans op nevel, mist en laaghangende bewolking. Niet zo gek overigens, want koudere lucht kan namelijk minder vocht bevatten. Het overtollige vocht of waterdamp in de lucht wordt omgezet in water, ofwel condenseert. Het vocht slaat bijvoorbeeld neer op het land of objecten. Denk aan het natte gras ’s ochtends of natte auto’s (dauw). Dit gebeurt veelal bij windstille situaties, maar als er dan wat wind staat gebeurt er wat anders.
Menglaag
De wind zorgt ervoor dat de waterdruppeltjes zich over een dikkere luchtlaag gaan mengen. Afhankelijk van de windsnelheid kan er dan mist of laaghangende bewolking ontstaan. Bij weinig wind zie je bijvoorbeeld grondmist of ondiepe mistbanken ontstaan. Een zwakke tot matige wind maakt juist dat de zogenaamde menglaag dikker wordt en daarmee de mistlaag ook. Er is dan sprake van een dikke mistlaag (waar je niet meer overheen kunt kijken). Staat er teveel wind dan kan mist niet ontstaan. Alhoewel, het vocht mengt zich dan op enige hoogte, met als resultaat: laaghangende bewolking.
Stratus - de laagste wolk uit de wolkenfamilie
Stratus
Laaghangende bewolking noemen we in de weerkunde met een mooi woord: Stratus. Dit type bewolking valt in de wolkenclassificatie onder de lage wolken (tot 2000 meter hoogte). Stratus bevindt zich op een maximale hoogte van circa 400 meter. Stratus kan op verschillende manieren ontstaan; door nachtelijke afkoeling in combinatie met een stevige wind – turbulentiestratus. Of door aanhoudende neerslag, waardoor de lucht onder de bestaande regenwolk verzadigd raakt waardoor stratus ontstaat. Ook ontstaat stratus wanneer mist in de loop van de ochtend optrekt.
Er zit al iets meer tekening in deze laag stratus boven Schiermonnikoog. Een opmaat naar zonniger weer? (foto: Tim Zijlstra)
Brongebied Oostzee
Terug naar de situatie van vanochtend. Met een noordoostelijk wind werd en wordt nog steeds lucht aangevoerd vanuit het oosten en noordoosten van Europa. Een van de brongebieden van de aangevoerde lucht is de Oostzee. Boven dit water was eerder nog een groot gebied met stratus ontstaan. Gisteren overdag werd een deel daarvan ‘weggebrand’ door de zonnewarmte. Afgelopen nacht werd, door afkoeling, het gebied met laaghangende bewolking weer groter en trok vervolgens in alle vroegte ons land in. Het gevolg was dus een gedeeltelijk grijze start van deze woensdag.
De stratus bedekte rond de klok van 10 een groot deel van het land.
Onverwacht?
De komst van het ‘ochtendgrijs’ was zeker wel voorzien en gisteren ook aangekondigd, zij het enkel voor de oostelijke helft van het land. Het lastige in dit soort situaties is altijd en de grote vraag: hoe groot het stratus-gebied zou worden en tot hoe ver de stratus het land in zou trekken. Het gebied werd dus wat groter en kwam ook wat verder het land in.
De zon weet toch de lucht onder de stratuslaag op te warmen, waardoor de warme lucht stijgt en daarmee de stratus doet oplossen. (foto: Arnout bolt)
Stratus-flarden boven Rotterdam (foto: Maddy Koster)
Zon!
Inmiddels heeft de zon ervoor gezorgd dat lucht aardig is opgewarmd. De warme lucht is gaan stijgen en daarmee is ook de stratus gaan stijgen. Van onderaf wordt de lucht warmer, waardoor de wolkendruppeltjes verdampen. Tegelijkertijd stijgt de bewolking en komt in een drogere luchtlaag terecht, waardoor aan de bovenzijde van de stratus het water ook verdampt. En het resultaat daarvan is vanmiddag te zien: vrijwel geen wolkje meer aan de lucht!
Blauwe lucht, aangename temperaturen -nazomerweer! (foto: Arnout Bolt)
De meeste bewolking boven Nederland is opgelost. Er is nog wel stratus zichtbaar boven de Oostzee.
En de komende dagen?
De kans op stratus is nog niet geweken. Opnieuw maakt de oostelijke helft van het land kans op een grijze start van de dag. Omdat de wind donderdag ietwat meer een oostelijke richting krijgt lijkt de kans op laaghangende bewolking en mist zich wat meer te richten op het noordoosten en noorden. Donderdagavond is in de oostelijke helft van het land kans op een 'verdwaalde' bui uit Duitsland. Tot in het weekend blijft het verder meest droog en wordt het overdag zo'n 23 graden. Daarbij laat de zon zich goed zien, ook in de ochtend.
Tot en met het weekend overwegend droog en vrij zonnig nazomerweer. Zondag begint de (astronomische) herfst en hetw eer doet daar vanaf maandag direct aan mee. Ofwel het wordt wisselvallig en minder warm.
Meer weten over wolken? Hoe ze ontstaan, welke naam ze hebben en hoe je ze kunt herkennen? Klik hier.
