Onze mooie, groene en nuttige duinen langs de Nederlandse kust liggen momenteel strak onder de aandacht. Grote graafmachines waren de afgelopen weken bezig enorme stukken duin af te graven, dit tot grote verontrusting van veel mensen. Kan dit tot overstromingen leiden? Is de kust nog wel veilig als bijvoorbeeld zo’n storm als Conall voorbij raast?
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, deze inkepingen zijn veilig! De afgelopen tijd stond de sociale media bol van de beschuldigingen en zelfs bedreigingen naar de bedrijven en instanties die zich bezighielden met dit omvangrijke project. Deze zorgen zijn begrijpelijk, een flink gat in een door mensen gebouwde dijk laat het risico op overstromingen van het achterland immers ook toenemen. In de situatie van de inkervingen van de duinen ligt dit echter anders. Hieronder leggen we je uit waarom.
verschillende meldingen op X uiten bezorgdheid
Het belang van dynamisch kustbeheer
In de afgelopen eeuw is onze zeereep, zoals we onze duinenrij die grenst aan de kust ook wel noemen, uitgegroeid tot een strakke groene dijk. Gaten in duinen zijn dichtgemaakt, er is helmgras aangeplant en er zijn stuifschermen geplaatst. Dit heeft ons tot op heden goed beschermd tegen de zee. Toch zijn in deze tijd, nu het klimaat opwarmt en de zeespiegel stijgt, andere maatregelen nodig. De ‘groene dijken’, zoals we ze eerder al noemden en strak als ze zijn, kunnen moeilijker meegroeien met onze zeespiegelstijging. Kennis van nu leert dat een sterker groeiend duingebied zich meer moet kunnen bewegen. De eerder genoemde grote gaten die worden gegraven en die we kerven noemen, zijn een belangrijk onderdeel van dit dynamische kustbeheer.
Duinen versterken door grote gaten
Deze zogenaamde kerven worden natuurlijk niet zomaar in een duin geslagen, maar zijn vakkundig en met beleid uitgegraven. De kerven bevinden zich op veertien meter boven zeeniveau en dit is ruim boven de maximale waterstand bij stormbloed. Er is dus geen sprake van overstromingsgevaar. De kerven zijn 6 meter diep en 30 tot 40 meter breed en fungeren als een soort zandtrechters naar de duinen achter de eerste duinenrij. Als het hard waait, zoals woensdag met storm Conall, kan het zand vanaf de zee via de kerven de duinen inwaaien. Hierdoor wordt meer zand door het gehele duinsysteem opgenomen en krijgen duinen de kans om te groeien. Dit nieuwe zand zorgt voor nieuwe duinen achter de eerste ‘verdedigingslinie’ en op deze manier kan het gehele duinsysteem beter meegroeien met de stijgende zeespiegel.
Ook zorgt het verse zand vanaf het strand voor herstel van de duinnatuur. Door toename van stikstof zijn de duinen de afgelopen jaren behoorlijk verzuurd. Op verzuurde grond kunnen minder planten groeien en sommige planten die je er níet wilt hebben, zoals de wilde braam, gaan juist woekeren! Het verse,l kalkrijke zand vanaf zee zorgt op termijn voor meer biodiversiteit. Al met al haal je dus een klein deel weg en dit zorgt dan weer voor een natuurlijk, gevarieerd en robuust landschap. De duinen kunnen zelfs tot een meter per jaar groeien!
Bergen aan Zee voor en na de ingreep. Hier zijn 7 kerven gegraven ter vernieuwing en versterking van de zeereep.
Dynamisch kustbeheer niet van gisteren
Ondanks dat het kerven van de duinen uitgebreid en onterecht negatief in de media kwam en voor sommige mensen iets totaal nieuws was, wordt deze vorm van dynamisch kustbeheer al 25 jaar toegepast. Waar beheerders van waterkeringen en duinen eerst vooral solo te werk gingen, wordt nu juist goed onderling samengewerkt. In 2010 hebben STOWA en Rijkswaterstaat samengewerkt om beheerders te ondersteunen bij het invoeren van dynamisch kustbeheer. De instanties hebben destijds een handboek ontwikkeld met informatie over de mogelijkheden van dynamisch kustbeheer. Sindsdien worden jaarlijks workshops gehouden en dynamisch beheerde kustdelen bezocht, waarbij aandacht wordt besteed aan veiligheid en natuur. Beheerders van de waterkeringen, duingebieden, onderzoekers en beleidsmakers komen dan samen om kansen, problemen, effecten en ervaringen te bespreken. Beheerders leren van elkaars verhalen en gaan de zee, het strand, de zeereep en de duinen steeds meer als één zien. De intrede van dynamisch kustbeheer was een omwenteling in het beheer van de kust.
Hoewel er bij beleidsmakers en beheerders veel draagvlak is voor dynamisch kustbeheer, is niet iedereen hier direct blij mee. Sommige Waddeneilandbewoners bijvoorbeeld vreesden voor de veiligheid van het eiland en overlast van het stuivende zand. Op de eilanden was ook bezorgdheid dat door het dynamische beheer de werkgelegenheid voor helmplanters zou afnemen, terwijl er al weinig banen beschikbaar zijn. Daarnaast hebben bewoners weinig uitleg gekregen over de uitvoering van de plannen toen deze werden ingevoerd. Een groot deel van deze onzekerheid van de eilandbewoners was te wijten aan het gebrek aan communicatie in het verleden.
De laatste jaren wordt steeds meer erkend hoe belangrijk communicatie is. Tijdens de workshops over dynamisch kustbeheer wordt hier inmiddels jaarlijks veel aandacht aan besteed. Beheerders hebben nu veel meer gesprekken met bewoners en gebruikers dan vroeger. Rijkswaterstaat gaat bijvoorbeeld regelmatig met bewoners in Vlieland en Terschelling het veld in om lokale situaties te bespreken. Door hoogteverschilkaarten te gebruiken, kunnen ze samen bekijken hoe het gebied verandert. Er ligt nu meer zand per meter dan voorheen, waardoor de duinen achter de dynamisch beheerde zeereep vaak breder en veiliger zijn geworden. Bewoners hebben nu een actievere rol in de projecten.
Dynamiek=vooruitgang=overleven
Onze duinkust heeft dynamiek nodig om te overleven. Zonder verandering in het landschap verliest de kust steeds meer waarde en wordt het uiteindelijk een 'dood' systeem dat er enkel is om water te keren. Dynamisch kustbeheer kan de natuur helpen herstellen en tegelijkertijd de veiligheid van de duinen versterken. Veel mensen vinden het ook mooi om wilde en dynamische landschappen te zien en dit is goed voor het toerisme.
Voor sommige mensen blijft een stuivende zeereep moeilijk te begrijpen, omdat men zich afvraagt of de kust dan nog wel veilig is. Uit hoogtedata van het landschap blijkt echter dat de duinen rondom stuivende zeerepen alleen maar hoger en sterker worden. De grootste uitdaging bij dynamisch kustbeheer is het realiseren ervan in een landschap dat al vol staat met wegen, fietspaden en gebouwen. Hiervoor is goede samenwerking, kennisdeling en open communicatie met alle belanghebbenden essentieel. Het uiteindelijke doel is om een robuuste, gevarieerde en natuurlijke kust te creëren, die bestand is tegen veranderingen in het klimaat.
