Het is de afgelopen tijd alleen maar bewolkt. Wel droog en daarbij ook rustig. Dat heeft te maken met een hogedrukgebied.
Rond een hogedrukgebied beweegt de lucht met de klok mee en vanwege de positie van een hogedrukgebied boven Polen, heeft Nederland te maken met een oostelijke stroming. Dit hogedrukgebied ligt er al een tijdje (de afgelopen dagen verplaatste dit hogedrukgebied zich nauwelijks), waardoor alle storingen afkomstig vanuit het westen het land niet kunnen bereiken. In dergelijke situaties is er sprake van een blokkerend hogedrukgebied, oftewel een blokkade.
Maar wat precies is luchtdruk?
Luchtdruk is de kracht die de lucht (in de atmosfeer) op de aarde uitoefent en die bestaat vanwege de zwaartekracht van de aarde. Voor het gevoel heeft lucht nauwelijks of geen gewicht (1 liter lucht weegt maar 1,3 gram). Maar als het gaat om grote hoeveelheden zoals in de atmosfeer, heeft lucht wel degelijk gewicht. Lucht kan dus ook behoorlijk druk uitoefenen.
De druk van lucht varieert per plaats en moment. Luchtdruk wordt overigens gemeten met een barometer. De gebruikelijke eenheid van luchtdruk als het komt bij de atmosfeer is hectopascal (hPa) of millibar (mbar).
Wereldwijd ligt de luchtdruk meestal tussen 940 en 1060 hPa. In de kern van een orkaan kan de luchtdruk dalen tot onder de 900 hPa. Maar het kan ook behoorlijk oplopen! De hoogste luchtdruk ooit in Nederland gemeten door het KNMI is 1050,0 hPa, op 26 januari 1932 in De Bilt. Wereldwijd staat het luchtdrukrecord op 1084,4 hPa op 19 december 2011 in Tosontsengel in Mongolië (bron: KNMI).
Hoge druk, altijd mooi weer?!
Nou, het ligt eraan wat je als mooi weer beschouwt...
Een klassieke barometer. Bij lagedruk (zoals op deze afbeelding) valt er vaak regen en kan het weer onbestendig zijn, terwijl bij hogedruk het weer rustig is en vaak gepaard gaat met blauwe luchten. (Archieffoto: Ton Wesselius, Roelofarendsveen)
Op de klassieke barometers staan echter bij de hogedrukwaarden de woorden "mooi weer". Bij mooi weer denken veel mensen toch aan een zonnig weertype. Bij lagedrukgebieden staat er weer de term "onbestendig weer". Dat komt doordat er bij lagedrukgebieden sprake is van stijgende lucht en daarmee de vorming van wolken, buien en regengebieden. Bij hogedrukgebieden is weer sprake van dalende luchtbeweging (subsidentie), uitdroging van lucht en vaak weinig wolken. "Mooi weer" dus.
Het verschil tussen hoge- en lagedruk: hogedruk gaat gepaard met dalende lucht en dus vaak droog en zonnig weer, terwijl lagedruk gepaard gaan met stijgende lucht, wolkvorming en mogelijk regen of buien.
Maar soms is het juist erg grijs als er een hogedrukgebied in de buurt is. De dalende luchtbewegingen bij hogedrukgebieden stagneren veelal op een hoogte van 1 tot 1,5 km hoogte. Boven die hoogte is de lucht normaal gesproken droog en zonder wolken. Rond het niveau waar de lucht stopt met dalen, vormt zich een warme luchtlaag (in de weerkunde een inversie genoemd). Dat werkt als een deksel op de atmosfeer. Onder die deksel kan zich nog aardig wat vocht ophopen. Vervolgens vormen zich daar dan wolken.
Inversie
Het hogedrukgebied boven Polen zorgt voor een zwakke aanvoer van (vochtige) lucht boven Nederland. In de vochtige lucht is er een vrijwel constante aanvoer van lage bewolking vanuit Duitsland. De bewolking ziet geen kans om op te lossen, omdat het hogedrukgebied als een soort deksel fungeert. De bewolking zit als het ware gevangen onder de inversie.
Bij een hogedrukgebied daalt de lucht, waardoor er zich een deksel vormt, de inversie.
Maar grijs weer bij een hogedrukgebied komt niet alleen voor als er aanvoer van vochtige lucht is met veel bewolking. Soms ontstaan er op een kraakheldere dag wat stapelwolken, zelfs met een hogedrukgebied in de buurt. Deze stapelwolken botsen dan op die inversie en hierdoor smeren ze uit tegen de onderkant van die inversielaag. Een dag die zonnig begon, kan dan vrij snel overgaan in een grijze, bewolkte dag.
Bij dalende luchtbewegingen spreekt men ook wel van subsidentie. De inversie wordt dan subsidentie-inversie genoemd. Hier smeren de stapelwolken tegen uit.
Vanuit de ruimte is deze grote grijze plak goed te zien! Niet alleen boven Nederland, maar ook boven Duitsland, België, het noorden van Frankrijk en delen van het VK komt deze hardnekkige, laaghangende bewolking voor.
Hoe lang blijft het nog grijs?
Met een beetje geluk komt vanmiddag nog in Limburg de zon even tevoorschijn. In de rest van het land blijft het grijs. Vanavond en vannacht verandert er nauwelijks wat in het weerbeeld: het blijft grijs en rustig. Ook morgen is het (bijna) hetzelfde verhaal! Dus veel bewolking en weinig wind. Wel kan er morgen vooral in het noordwesten misschien een spatje regen vallen.
Het hogedrukgebied trekt in de loop van het weekend richting Rusland. Boven de Britse Eilanden komt er dan opnieuw een hogedrukgebied te liggen. Met het wegtrekken van het hogedrukgebied boven Polen, krijgt een storing op maandag en dinsdag de kans om even voor wat neerslag te zorgen in Nederland. Maar met het 'nieuwe' hogedrukgebied boven de Britse Eilanden, komen we opnieuw terecht in een gebied met rustig en vrijwel droog herfstweer. Wel wordt de stroming dan wat noordelijker en gaat de temperatuur geleidelijk iets naar beneden.
