Afgelopen week zijn er al flink wat slachtoffers gevallen door lawines in het Alpengebied. Dit weekend alleen al 10. En ook de komende dagen blijft de kans op lawines groot. Het belangrijkste advies bij lawinegevaar is: Blijf op de gemarkeerde pistes. Verreweg de meeste doden die vallen (ook dit weekend) zijn mensen die off-piste aan het skiën waren. En als je buiten de pistes wilt skiën, zorg dan dat je een lawine-uitrusting bij je hebt.
Hoe ontstaat een lawine ?
Een lawine ontstaat als een grote sneeuwmassa van de helling van een berg met daverend geweld naar beneden stort. Vaak ontstaat zo’n lawine als de hechting tussen de verschillende sneeuwlagen zwak is of als er een slechte binding is met de bodem waarop de sneeuw ligt. De sneeuwlaag kan spontaan gaan glijden of door een trigger zoals een skiër, een dier of vallend puin.
Lawine in Oostenrijk foto: Hans ter Braak (archief)
Verder spelen de weersomstandigheden een grote rol bij het niet hechten van sneeuwlagen zoals bijvoorbeeld de wind, temperatuur en de hoeveelheid nieuwe sneeuw die valt. Deze nieuwe sneeuw hecht soms niet goed op de laag eronder, de druk wordt te groot en vervolgens schuift de hele “sneeuwplaat” naar beneden. Zo’n lawine wordt ook wel een plaatlawine genoemd. Lawines worden ook gecontroleerd opgewekt door dynamiet uit een helikopter te gooien in de sneeuw op de berghelling. Lawines zijn levensgevaarlijk omdat ze vaak met hoge snelheid van de helling denderen zodat er nauwelijks tijd is om nog te vluchten. Kom je onder de sneeuw terecht dan kan dit leiden tot verwonding, bevriezing of verstikking door zuurstofgebrek. Lawines worden niet voor niets “witte gevaren” genoemd.
Het beste advies bij lawinegevaar: Op de gemarkeerde piste blijven! Foto: Roel de Jong
Lawinegevarenschaal
In 1993 hebben de Europese lawinewaarschuwingsdiensten de “lawinegevarenschaal” opgericht en bestaat uit 5 verschillende waarschuwingsniveaus: laag, matig, aanzienlijk, hoog en zeer hoog. Deze geven aan hoe hoog het lawinegevaar op dat moment is in de bergen (geldt dus niet voor de skipistes). De gevarenschaal baseert het lawinegevaar op basis van de stabiliteit van de sneeuw en de kans op lawines. Het betekent niet als je van niveau 1 naar 2 gaat, het lawinegevaar 2 keer zo groot is maar juist veel groter, misschien wel tot 4 keer zo groot. Ieder niveau heeft dan ook verschillende kenmerken en het weer speelt daarin een grote rol. Het is dus van groot belang om, als je off-piste gaat skiën, je je van tevoren goed informeert naar het lawinerisico. In veel skigebieden staat een groot pistebord met daarop de pistes weergegeven. Brand de oranje lamp op zo’n bord dan is dat een teken dat het lawinegevaar hoog tot zeer hoog is, waarschuwingsfase 4 of 5. Hieronder staan de verschillende waarschuwingsniveaus uitgelegd (bron: skiinformatie.nl)
1: Laag (kleur groen). Als lawinegevaar niveau 1 wordt aangegeven betekent dit dat het sneeuwdek over het algemeen stevig en stabiel is. De lawinesituatie is gunstig en er vallen geen alarmerende omstandigheden te detecteren. Lawines kunnen slechts sporadisch afgaan bij grote belasting van het sneeuwdek. Dit komt vooral voor op zeer steile hellingen.
2: Kans op lawines is matig(geel): Over het algemeen is het sneeuwdek stevig opgebouwd. Alleen op sommige steile hellingen kan dit minder het geval zijn. op hellingen die in het lawinebericht worden aangegeven kunnen lawines worden getriggerd door belasting van het sneeuwdek. Grote lawines die spontaan afgaan zijn niet te verwachten.
3: Kans op lawines is aanzienlijk(oranje): situatie is kritisch en lawines kunnen makkelijk worden geactiveerd. De stabiliteit van het sneeuwdek is matig tot zwak, soms zijn er scheur- of bromgeluiden te horen in de sneeuw. De kans op middelgrote en grote spontane lawines is aanwezig.
4:Kans op lawines is groot en de situatie is zeer kritiek(rood). Op steile hellingen kunnen lawines makkelijk worden getriggerd en de kans op spontane lawines is groot. Het sneeuwdek is vooral erg zwak op steile hellingen. Bij geringe belasting op het sneeuwdek kunnen al lawines ontstaan. Op het pistebord brandt de oranje waarschuwingslamp. Off-piste skiën is niet aan te raden.
5:Kans op lawines is zeer groot(rood/zwart geblokt). Het is aan te raden om absoluut niet buiten de pistes te skiën. Het sneeuwdek is zwak waardoor grote lawines spontaan kunnen ontstaan. Niet alleen op steile maar ook op minder steile hellingen. De oranje waarschuwingslamp brandt op het pistebord.
Vandaag is de kans op lawines matig tot hoog in Tirol, Zuid-Tirol en Trentino (oranje)
Bron: Avalanche Report
Hoe overleef ik een lawine
Nogmaals: Bij lawinegevaar is het het allerbeste om op de gemarkeerde pistes te blijven. Die pistes worden gecontroleerd en beveiligd. Zo worden er soms lawines opgewekt met explosieven, om te voorkomen dat ze op de piste terecht komen. Dat gebeurt dan 's ochtends vroeg of aan het einde van de middag, als de pistes leeg zijn. Soms worden er ook pistes afgesloten als het te gevaarlijk wordt.
Lawine opgewekt door dynamiet Foto: Hans ter Braak (archief)
Voor wie toch van plan is om off-piste te gaan, of je nou skiër of wandelaar bent, is een lawine-nooduitrusting geen overbodige luxe. Zo'n standaard nooduitrusting bestaat uit een rugzak met airbags, een sonde, een lawinepieper en een lichtgewicht opvouwbare schep.
Lawinepieper: dit is een apparaatje dat beschikt over een speciale radiozender- en ontvanger en zendt een frequentie van 457 kHz uit. Met de zoekfunctie kun je deze frequentie oppikken en zo iemand die onder de sneeuw bedolven ligt vinden.
Lawinesonde: nadat d.m.v. de pieper een slachtoffer onder de sneeuw is gevonden wordt gebruik gemaakt van een lawinesonde. Deze ziet er uit als een soort opvouwbare tentstok. Door meeteenheden op de stok kun je meten hoe diep de persoon onder de sneeuw ligt. Met behulp van de schep kun je dan zo snel mogelijk beginnen met uitgraven.
Lawinerugzak: hierin bevinden zich 1of 2 airbags die geactiveerd worden door aan een hendel te trekken zodat er een groot volume ontstaat. Je vergroot hiermee de kans dat je op het sneeuwoppervlak blijft "drijven" waardoor je overlevingskans toeneemt. Mocht je toch onder de sneeuw worden bedolven dan heb je in ieder geval een grotere ruimte om in te ademen.
Er is de afgelopen dagen veel sneeuw gevallen in de Alpen. Foto: Roel de Jong
Weersverwachting komende dagen
Na de enorme sneeuwval van de afgelopen dagen wordt het nu rustiger in de Alpen. Aan de noordzijde van de alpen komt er nauwelijks nog sneeuw bij en aan de zuidkant valt nog wel wat verse sneeuw, zoals op onderstaande kaart te zien is. 
Sneeuwverwachting van het Europese weermodel ECMWF
Verder is het droog en wordt het zonniger. Zeer zonnig zelfs. Maar het gevaar voor lawines zal nog wel even aanhouden door de grote hoeveelheid sneeuw die er de afgelopen dagen is gevallen.
