De komende nacht staat er lokaal een graadje vorst in de weersverwachting, met name in het oosten zullen mensen morgenochtend vroeg het gevoel van een frisse winterochtend kunnen meepakken. Dan begint het toch vaak te kriebelen, wat voor winter komt eraan, zal ‘ie eindelijk weer eens streng uitpakken? Dat weten we natuurlijk nog niet, maar we kunnen al wel wat uitleggen over de classificatie die we gebruiken voor de ‘strengheid’ van een winter: het Hellmann koudegetal.
Gustav Hellmann
De Duitse meteoroloog Gustav Johann Georg Hellmann wordt gezien als de grondlegger van het Hellmann koudegetal. Tussen 1907 en 1922 was hij het hoofd van het Pruisisch Meteorologisch Instituut. Hellmann had altijd al een fascinatie voor de winter. Zo had de Amerikaanse meteoroloog Wilson Bentley foto’s genomen van sneeuwvlokken. Op die foto’s waren sneeuwvlokken afgebeeld zoals wij ze nu ook kennen, met bijna symmetrische vormen. Gustav Hellmann vond dat interessant en nam zelf ook enkele foto’s van sneeuwvlokken. De sneeuw van de Duitser zag er echter heel anders uit en hij beschuldigde Bentley van een onnauwkeurige werkwijze. Inmiddels heeft de wereld de sneeuwvlok zoals Bentley hem zag omarmd. Naast zijn werk met ijskristallen heeft Hellmann dus ook het koudegetal ontwikkeld.
Een foto van Gustav Hellmann van begin vorige eeuw.
Het Hellmann koudegetal
Dit koudegetal geeft de strengheid van een winter weer. Het wordt vooral gebruikt in Duitsland en Nederland. Het Hellmann getal wordt berekend door de gemiddelde temperatuur van een etmaal te meten. Als die gemiddelde temperatuur onder 0 ligt worden er Hellmann punten aan de winter toegekend. Als de gemiddelde temperatuur op een dag bijvoorbeeld -1,4 graden Celsius is worden er 1.4 Hellmann punten genoteerd.
Het Hellmann-seizoen is gestart!
Hellmann punten kunnen worden verdiend van 1 november tot en met 31 maart, dus ook in het najaar en vroege voorjaar. Het seizoen waarin de Hellmannen voor de winter van 2025 kunnen worden verdient is gisteren dus begonnen! De som van alle Hellmann punten die in de komende 5 maanden genoteerd worden is het definitieve Hellmann koudegetal van deze winter en geldt als een goede graadmeter om te zien hoe streng een winter geweest is.
Hoe streng is een winter?
Na 31 maart, als het koudegetal van de voorgaande winter bekend is, kan worden gekeken hoe streng een winter is geweest. Als het Hellmann getal in een winter onder de 10 ligt is de winter ‘buitengewoon zacht’. Tussen de 10 en 20 Hellmann punten wordt over een ‘zeer zachte’ winter gesproken. Noteert een winter een koudegetal tussen 20 en 40, dan noemt men de winter ‘zacht’. Van een ‘normale’ winter is pas sprake als het Hellmann getal tussen de 40 en 100 ligt. Scoort een winter tussen de 100 en 160 Hellmann punten dan classificeren we de winter als ‘koud’. Bij een Hellmann koudegetal dat tussen de 160 en 300 ligt is de winter ‘zeer koud’. De laatste keer dat dit lukte was in 1985! Een ‘strenge’ winter moet meer dan 300 Hellmannen scoren. Dat is sinds het begin van de metingen in 1901 maar drie keer gelukt, in 1942, 1947 en natuurlijk in 1963.
De Hellmann-schaal loopt tot boven de 300, dan pas spreken we van een strenge winter.
Hellmannen op het menu?
De vorige winter eindigde op een Hellmann score van 15.8. Daarmee was er dus sprake van een zeer zachte winter. Nu zijn we natuurlijk benieuwd wat het komende koude seizoen gaat brengen. Daarover kunnen we nog geen duidelijke uitspraken doen, seizoensverwachtingen in onze regio laten namelijk nog behoorlijk wat te wensen over wat betreft nauwkeurigheid.
Zoals al even benoemd staat er plaatselijk wel lichte vorst in de weersverwachting. Komende nacht flirt het kwik in het oosten met het vriespunt en is het waarschijnlijk dat het op een enkele plek wel tot een graadje vorst komt. In de nacht naar maandag wordt het ook koud, maar dan blijft het waarschijnlijk bij vorst aan de grond, en niet op meethoogte. Hellmann punten zitten er dus nog niet in voorlopig en dat is niet gek. In de 21e eeuw kwam het pas 5 keer voor dat de eerste Hellmannen gescoord werden in November. Vaak gebeurde dat pas in december en soms zelfs pas in januari. Dieptepunt op wintergebied was 2014, toen werden er welgeteld 0.0 koudepunten opgetekend, laten we hopen dat de komende winter beter zijn best gaat doen. 
De komende nacht kan het lokaal een graad vriezen maar landelijk zal het kwik boven nul blijven. Ook in de nachten daarna komt het niet grootschalig tot vorst, laat staan negatieve etmaalgemiddelde temperaturen. Hellmannen blijven dus nog even uit.
