Gisteravond en afgelopen nacht was het poollicht weer te zien en deze keer niet alleen op de Wadden, maar ook in de rest van Nederland! Dit fenomeen is echter niet altijd zichtbaar en zeker niet rond deze breedtegraden.
Om meer te vertellen over het poollicht, beginnen we eerst bij de zon. Onze zon is een heel actieve vuurbal. Soms is de zon iets meer actief dan andere tijden en zijn er bijvoorbeeld meer van de zonnevlekken te zien. Dat is een donkere vlek die zichtbaar is op het oppervlak en het is een plekje op de zon waar het relatief minder heet is dan op het omliggend gebied. Hoe meer van deze zonnevlekken te zien, hoe meer actief de zon en hoe meer explosies, oftewel uitbarstingen kunnen er voorkomen. Bij die uitbarstingen, worden geladen deeltjes van de zon weg gelanceerd. Als deze naar de aarde gericht zijn, kunnen ze voor extra interactie met de aarde zorgen. Dat zien we dan ook goed terug in de vorm van poollicht (ook wel bekend als het noorderlicht).
De donkere vlekjes op de zon zijn de zonnevlekken. Deze foto is gemaakt op 11 december 2022 door Ton Wesselius.
Maar er kort nog een belangrijke ingrediënt voor het ontstaan van poollicht en dat is namelijk...
Het magnetisch veld van de aarde
Rond de aarde is er een magnetisch veld dat eigenlijk dient als een bescherming tegen geladen deeltjes en kosmische straling. Grofweg ontstaat het door de combinatie van vloeistoffen in een deel van de kern van de aarde en de draaiing van de aarde zelf. Het aardmagnetisch veld zorgt er dus voor dat allerlei geladen deeltjes ons aardoppervlak niet kunnen bereiken, maar dat deze liever worden afgebogen naar de poolstreken.
De interactie met een magisch gevolg
Bij een zogenaamde zonnewind ontsnapt er een stroom van geladen deeltjes van het oppervlak van de zon. Soms worden deze deeltjes met een enorme snelheid richting onze planeet geslingerd. En tijdens uitbarstingen, ook wel zonnevlammen genoemd, komen er veel meer van deze geladen deeltjes vrij. Wanneer deze deeltjes na een lange reis (150 miljoen kilometer!) onze planeet bereiken, zorgt het aardmagnetisch veld ervoor dat ze dus niet het aardoppervlak bereiken. De deeltjes worden afgebogen naar de poolstreken.
Het aardmagnetisch veld zorgt ervoor dat geladen deeltjes afkomstig van de zon worden afgebogen naar de polen. In combinatie met een zonnewind kan dit zorgen voor spectaculair poollicht!
Op zo'n 80 km tot honderden kilometer hoogte in de atmosfeer reageren deze geladen deeltjes dan met zuurstof- en stikstofatomen. Door deze reacties komt er veel energie vrij die we op het aardoppervlak waarnemen als licht. En dus niet enig licht, maar dan wel het magische poollicht. En meer specifiek hier in het noordelijk halfrond... noorderlicht, oftewel Aurora Borealis! Aan de andere kant van de wereld, dus rond de zuidpool, komt er ook poollicht voor. Daar spreken ze weer van zuiderlicht, oftewel Aurora Australis.
Een kleurenspel
Welke kleur het poollicht is, licht aan hoe hoog in de atmosfeer de "botsingen" zijn en met welke moleculen/atomen er wordt gebotst. De lucht boven ons bestaat uit verschillende samenstellingen van zuurstof en stikstof. De reactie met de verschillende atomen zorgt ervoor dat er steeds verschillende golflengtes van het licht uitgezonden worden.
Op de grootste hoogte (vanaf zo’n 200 km hoogte) kunnen we soms een roodachtige kleur van het poollicht zien. Dat komt omdat er op die hoogte (heel weinig) zuurstofatomen aanwezig zijn die vaak weinig energie hebben. Het eerste deel van het kleurenspectrum is dan voornamelijk zichtbaar: rood.
De bekendste kleuren van het noorderlicht zijn groen en paars. De groene kleur zien we vaak op een iets kleinere hoogte (grofweg tussen de 100 en 200 km) als gevolg van de aanwezigheid van een combinatie van zuurstof- en stikstofatomen. De paarse kleur zien we vaak nog lager (onder de 100 kilometer) en ontstaat als gevolg van relatief veel stikstofatomen.
Foto: Keven Oudman (Moddergat)
Normaal zijn de Aurora's met name in de poolgebieden te zien. Maar soms zijn de uitbarstingen zo heftig dat er sprake is van "geomagnetische stormen". Dan komen er dus meer van de geladen deeltjes vrij en vaak ook tegen een enorme snelheid. Tijdens dergelijke gebeurtenissen kan het poollicht ook wat verder zuid waarneemvaar zijn.
En afgelopen nacht was dat dus het geval...
Foto: Marcel Renou (Wierum)
Foto: Corné Ouwehand (Egmond aan Zee)
Foto: Tim Zijlstra (Lauwersoog)
Komende nacht ook weer poollicht?!
Volgens de poollicht-verwachting (ja, dat bestaat!) is er komende nacht ook weer kans dat het noorderlicht in delen van Nederland te zien is. Maar wat betreft het weer, is het (helaas) een ander verhaal. Vanavond zijn er nog opklaringen, maar er zijn ook wolkenvelden. Wel blijft het nog droog. Later op de avond en in de nacht neemt de bewolking verder toe en dan kan het ook met name in het noordoosten licht regenen met daarbij kans op natte sneeuw en ijzel.
Dus is de kans het grootst om het poollicht te zien in de avond als er nog op meerdere plekken opklaringen zijn. Het beste is dan om na 21 uur een donker plekje op te zoeken en in een noordelijke richting te kijken.
