Na een periode met vrij rustig weer en weinig wind in oktober, zien we nu de andere kant van de herfst. Het is wisselvallig en het waait af en toe flink. Maar wat is wind en hoe ontstaat wind eigenlijk? En hoe meten we de kracht van de wind?
Wind
Wind is eigenlijk niks anders dan verplaatsing van lucht van de ene naar de andere plaats. Op aarde is er altijd beweging in de atmosfeer. Dat komt door de aanwezigheid van lage- en hogedrukgebieden, maar hoe ontstaan die?
Heel simpel uitgelegd: door opwarming van het aardoppervlak door de zon wordt de lucht boven het aardoppervlak warmer. Warme lucht is lichter dan koude lucht en zal dus opstijgen. Er ontstaat dan een kolom aan warme lucht die omhoog gaat. Aan het aardoppervlak krijg je dan als het ware een tekort aan lucht, de luchtdruk daalt, het lagedrukgebied is geboren. De luchtdruk in de omgeving is nu dus hoger (hogedrukgebied) dan op de plaats van het lagedrukgebied. Omdat de natuur altijd naar evenwicht streeft, zal de natuur dit luchttekort willen opheffen. Daardoor ontstaat dus een stroming van lucht van hoge naar lage luchtdruk. Dit noemen we wind. Als over korte afstand een groot luchtdrukverschil is tussen een hoge- en lagedrukgebied, beweegt de lucht sneller en dus waait het harder. 
De natuur wil het drukverschil opheffen, waardoor wind ontstaat.
Is het weleens windstil?
Een windkracht 0 komt vrijwel nooit voor. Zeker niet voor langere tijd. Dit heeft te maken met het temperatuurverschil tussen de evenaar en de polen. Daardoor zal er eigenlijk altijd een drukverschil zijn dat opgeheven dient te worden door middel van luchtverplaatsing. Er zal dus altijd wel ergens een zuchtje wind zijn. Daarnaast zorgt de draaiing van de aarde voor het corioliseffect. Dat komt er op neer dat de lucht niet in een rechte lijn van het hogedrukgebied naar het lagedrukgebied stroomt. In onderstaande afbeelding wordt hypothetisch een kanonskogel vanaf de Evenaar naar de Noordpool geschoten. Die kogel zal daar echter nooit aankomen. Want in de tijd dat de kogel door de lucht reist, draait de aarde verder. En dus legt de kogel geen rechte baan af, maar is er een afwijking (op het noordelijk halfrond) naar rechts.
Het corioliseffect zorgt ervoor dat de lucht niet rechtstreeks van hoge druk naar lage druk stroomt in een rechte lijn
Wet van Buys Ballot
Christophorus Buys Ballot was een Nederlandse meteoroloog die het volgende ontdekte. Als je nu wilt weten waar het lagedrukgebied (op het noordelijk halfrond) zich bevind als je buiten staat, kun je dit als volgt bepalen. Spreid je armen en ga met de wind in je rug staan. Het lagedrukgebied bevindt zich aan je linkerkant en het hogedrukgebied aan je rechterkant. Op het zuidelijk halfrond is dit precies andersom.
Maar hoe meten we die wind dan?
Doorgaans wordt de wind gemeten door een anemometer. Dit is ook een Ierse vinding. De astronoom Thomas Romney Robinson introduceerde deze meter in 1846. Tegenwoordig maken we nog steeds gebruik van deze meter. Al hangen er wel wat eisen aan. Zo moet de meter bijvoorbeeld op een paal van 10 meter hoog staan. Ook moet de windmeter vrij van blokkades staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gebouwen in de buurt.
Anemometer, Foto: Hans Wildeboer
Een andere mooie indicator is de windzak. De windzak wordt gebruikt op het vliegveld om te zien waar de wind vandaan komt. De brandweer gebruikt bijvoorbeeld bij industriegebieden een windzak om in te kunnen schatten wat de rook gaat doen, of waar gevaarlijke stoffen naartoe drijven. Daarnaast hangt er vaak een windzak bij hoge bruggen om weggebruikers te waarschuwen voor harde wind.
De zak bestaat uit gewoven textiel en wordt aan een installatie opgehangen die vrij rond kan draaien. Zo kan je de richting bepalen. Maar, wist je ook dat je de windsnelheid globaal kan bepalen?! De windzak bestaat namelijk uit 5 banen. Bij elke "gevulde" baan hoort een windsnelheid. Omgerekend komen de banen min of meer overeen met de schaal van Beaufort. 1 baan betekent dus windkracht 1 . 2 Banen komen ongeveer overeen met een windkracht 2, enzovoorts. Zijn alle 5 de banen gevuld, dan spreek je van een windkracht 5 of meer.
Windzak, Foto: Ria Brasser
Windrichting
De wind wordt altijd benoemd aan de hand van de richting waaruit de wind waait. Dus betekent westenwind dat de wind uit het westen komt. Daarnaast wordt vaak verwezen naar een ruimende of krimpende wind. Ruimend betekent dat de wind met de klok meedraait en krimpend dat de wind tegen de klok in draait. Als een depressie nadert op het noordelijk halfrond, krimpt de wind en is er slecht weer op komst.
De komende avond en nacht staat er nog veel wind. Aan de kust komen dan zware windstoten voor.
Windstoten zijn eigenlijk weer een aparte categorie als je het over wind hebt. Als het hard waait, zijn het vooral de windstoten die veel hinder kunnen opleveren voor bijvoorbeeld het weg- en vliegverkeer. Ook de kans dat bomen omgaan, zeker als er zoals nu nog behoorlijk wat blad aan zit, is aanwezig. Een windstoot is een kortdurende rukwind of windvlaag van ten minste 50 km/uur en duurt iets langer dan 20 seconden. Zijn de windstoten harder dan 75 km/uur dan worden ze zware windstoten genoemd en boven de 100 km/uur zeer zware windstoten.
Hoe ontstaan windstoten?
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van deze windstoten. Ze ontstaan door windschering of door wrijving. Ook bij buien komen soms zware windstoten voor wat dan weer te maken heeft met een valwind.
Windschering
Met windschering wordt bedoeld het verschil in windkracht en/of windrichting op hetzelfde niveau of variërend met de hoogte. Als er dus een verandering komt in de snelheid of de richting van de wind ontstaat er een windstoot. Een voorbeeld hiervan is dat het hoog in de atmosfeer veel harder waait dan aan het aardoppervlak. De wind op hoogte beweegt sneller dan aan de grond. De snelle wind duikt als het ware plotseling naar beneden met een windstoot als gevolg. Er treedt ook vaak turbulentie op waar het vliegverkeer veel hinder van kan ondervinden.
windschering
Wrijving
Boven open water waait het meestal harder dan boven land. Zodra de wind het land bereikt krijgt de wind weerstand van begroeiing of gebouwen. Deze objecten zorgen voor wrijving waardoor de wind aan het aardoppervlak wordt afgeremd en dus kan de snellere wind op hoogte als het ware naar beneden duiken. Hierdoor ontstaan windstoten en turbulentie tussen gebouwen.
Windstoten bij buien
Buien bevatten niet alleen regen maar ook koude lucht. Koude lucht is zwaarder dan de warme lucht aan het aardoppervlak. De koude lucht valt in de bui met de neerslag naar beneden en klapt tegen het aardoppervlak met een windstoot als gevolg. Deze valwinden kunnen veel schade veroorzaken, zeker wanneer bomen nog veel blad hebben dan kunnen ze knakken als luciferhoutjes. Ook in het verkeer zijn deze windstoten zeer hinderlijk. Er gaan regelmatig caravans of aanhangers van vrachtwagens om.
Morgen is het weer even gedaan met de hele harde wind en de windstoten. Aan zee staat dan nog wel een harde wind, windkracht 7. Boven land staat in de ochtend nog een windkracht 4, maar in de middag zwakt de wind vrij snel af.
Meer over de wind van vannacht, morgen en de rest van deze week lees je in het weerbericht.
