Sinds 1901 houdt het KNMI de koudegolven en hittegolven bij. Koude- en hittegolven waren oorspronkelijk bedoeld om uitzonderlijk hete of koude periodes aan te duiden. Tegenwoordig zorgt klimaatverandering er voor dat een koude- of hittegolf niet meer los van ons opwarmende klimaat gezien kan worden. In deze blog bekijken we: is een hittegolf nog wel zo uitzonderlijk als vroeger?
Definitie hittegolf en koudegolf
We beginnen met de vraag: wat zijn koude- en hittegolven?
Een hittegolf is een opeenvolging van in De Bilt minimaal 5 zomerse dagen (maximumtemperatuur 25,0 °C of hoger), waarvan er minimaal drie tropisch (maximumtemperatuur 30,0 °C of hoger) zijn.
Een koudegolf is een opeenvolging van in De Bilt minimaal 5 ijsdagen (maximumtemperatuur lager dan 0,0 °C), waarvan tenminste drie drie dagen met strenge vorst (minimumtemperatuur lager dan -10,0 °C).
Je ziet een beetje symmetrie tussen de twee definities, je wilt een aaneengesloten reeks van 5 dagen, waarvan er dan 3 aan een bepaalde eis voldoen. Koudegolven zijn de tegenhanger van hittegolven.
Hoe vaak kwamen koudegolven en hittegolven voor?
Op het weerstation bij het KNMI (De Bilt) worden de koude- en hittegolven sinds 1901 bijgehouden. Sinds 1901 hebben we 33 koudegolven gehad, en 30 hittegolven. Koudegolven zijn echter nooit exact de tegenhanger van hittegolven geweest. In de periode 1901-1960 kwamen koudegolven gemiddeld ééns per 3 à 4 jaar voor, gemiddeld had iedere periode van 3 à 4 jaar wel één koudegolf. In 1901-1960 kwamen hittegolven gemiddeld ééns per 9 à 10 jaar voor, gemiddeld had iedere periode van 9 à 10 jaar dus één hittegolf. Koudegolven kwamen dus veel vaker voor dan hittegolven.
Hoe vaak komen koudegolven en hittegolven tegenwoordig voor?
In de periode 1990-2020 kwamen 3 koudegolven voor, en 19 hittegolven. Hittegolven komen dus nu veel vaker voor dan koudegolven. Koudegolven komen tegenwoordig eenmaal iedere 10 jaar voor, hittegolven eenmaal iedere 2 jaar (dus om het jaar).
De koudegolven van tegenwoordig zijn dus ongeveer zo zeldzaam als dat hittegolven vroeger zeldzaam waren. Omgekeerd komen hittegolven tegenwoordig ook net zo vaak voor als koudegolven vroeger.
Septemberhittegolf?
We hebben naast landelijke hittegolven (die meten we in De Bilt bij Utrecht), ook regionale hittegolven. Een regionale hittegolf wil zeggen dat een ander (regionaal) weerstation aan de definitie van een hittegolf voldoet. We hebben sinds afgelopen maandag 4 september een regionale hittegolf.
Vooral in het zuiden voldoen weerstations al aan de criteria. Eindhoven heeft zelfs al 6 tropische dagen op rij (inclusief vandaag). Morgen kan het in het zuiden en oosten opnieuw tropisch worden, dan krijgen we dus mogelijk de 7de tropische dag op rij. Nooit eerder werden er in september 6 dagen op rij tropische temperaturen gemeten. Eerder was Arcen de recordhouder met 4 tropische septemberdagen op rij (2016).
Morgen komt er meer bewolking dan vandaag, het zal ook wat benauwder aanvoelen. Het zal afhangen van de bewolking of De Bilt een tropische dag behaalt. Als het in De Bilt 30 graden wordt, dan hebben we ook een officiële hittegolf. Het was daar namelijk vrijdag en vandaag ook al tropisch warm.
Wanneer eindigt de warmte?
De één geniet van de warmte, de ander houdt er helemaal niet van. De komende nacht is behoorlijk warm, door het stedelijk hitte-eiland effect kan de Randstad vannacht een tropennacht krijgen. Een tropennacht is een nacht waarbij het niet kouder wordt dan 20 graden. In deze blog lees je meer over waarom de stad 's nachts warmer blijft. Morgen verloopt nog warm en vrij benauwd. Dinsdag wordt de laatste dag van de hittegolf, dan hebben we temperaturen rond de 25 graden. Woensdag kunnen de mensen voor wie het te warm is opgelucht ademhalen, want dan is het met 20 graden een stuk frisser. Het klimaatgemiddelde is echter 19 graden, dus we hebben nu echt abnormaal hoge temperaturen. Het mag dan t/m 21 september nog wel astronomische zomer zijn, tropische dagen in september zijn zeldzaam, laat staan meerdere op rij.
Op de late maandagavond wordt de meeste warmte al verdreven, mogelijk komen er in Brabant en Zeeland dan onweersbuien de grens over. In de nacht naar dinsdag kunnen deze regen- en onweersbuien vervolgens van zuidwest naar noordoost over het land trekken.
