De zeeën en oceanen in onze omgeving zijn bij lange na niet warm genoeg voor de formatie van tropische stormen of orkanen. Toch gaat het in Nederland en elders in Europa de laatste tijd weer regelmatig over de invloed van (ex-)orkanen op het weer. Waarom in deze tijd van het jaar? En hoe hebben ex-orkanen het Nederlandse (herfst)weer in het verleden beïnvloed?
Het orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan is na een opmerkelijk stille periode de afgelopen tijd weer volledig tot leven gekomen. De zware orkanen Helene en Milton hebben samen honderden slachtoffers geëist en vele tientallen miljarden dollars aan schade veroorzaakt. Maar ook in Europa ging het lange tijd over de impact van ex-orkaan Kirk, die uiteindelijk vooral in het zuidwesten van Europa voor veel overlast zorgde. Komende week kunnen de restanten van orkaan Leslie ons juist weer nazomerweer gaan opleveren. En ook dat is niet voor het eerst.
Genoeg voorbeelden
Er zijn genoeg voorbeelden van hoe ex-orkanen het weer in onze omgeving de laatste jaren hebben beïnvloed. In september 2018 zorgde de restanten van orkaan Helene voor zonnig (na)zomerweer bij ons, met zelfs tropische temperaturen in Limburg. En nog geen maand later kwam er nóg een periode met volop nazomerweer dankzij ex-orkaan Leslie. Sterker nog, precies zes jaar geleden - op 13 oktober 2018 - steeg de temperatuur in De Bilt dankzij Leslie zelfs tot boven de 26 graden. In september 2021 zorgde orkaan Ida (indirect) voor enkele zonnige en warme nazomerdagen, en vorig jaar september gebeurde hetzelfde dankzij orkaan Nigel. 
Stralend zonnig en ongekend warm op 13 oktober 2018, dankzij de restanten van orkaan Leslie. Foto: Toon Boons (Oisterwijk)
Anderzijds kunnen de restanten van orkanen ons ook slecht weer brengen. Een recent voorbeeld is natuurlijk ex-orkaan Kirk, die vorige week voor veel wind in Zuidwest-Europa zorgde, net als plaatselijk 50 millimeter regen in Limburg. En dezelfde Helene die bij ons in 2018 zeer warm zomerweer opleverde, ging in Ierland en het Verenigd Koninkrijk juist gepaard met veel regen en (zeer) zware windstoten. Tot slot is orkaan Ophelia in 2017 één van de meest impactvolle situaties geweest. Ze trok op 16 oktober 2017 Ierland binnen met windsnelheden tot 150 km/h, en honderdduizenden mensen kwamen zonder stroom te zitten.
Hoewel ex-orkaan uiteindelijk vooral Frankrijk en Spanje trof, was het bij lange na geen nazomer-brenger zoals Helene in 2018. Foto: Sjef Kenniphaas (Egmond aan Zee)
Waarom in de herfst?
De piek van het orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan, inclusief de Golf van Mexico en de Caribische Zee, valt normaal gesproken in september. Ook augustus en oktober tellen gemiddeld 4 tropische stormen of orkanen, maar kennen wel een belangrijk detailverschil: waar in augustus de meeste activiteit plaatsvindt rond het Caribisch gebied, is dat in oktober meer langs de oostkust van de Verenigde Staten.
Tropische systemen rond het Caribisch gebied bevinden zich verder van Europa af, en trekken vaak richting het noordwesten. Orkanen langs de oostkust van de Verenigde Staten zijn niet alleen dichterbij Europa, maar trekken ook sneller richting het noordoosten. In november neemt de hoeveelheid tropische stormen en orkanen af, en daarmee ook de kans dat ze het weer in onze omgeving (indirect) beïnvloeden. Het orkaanseizoen eindigt officieel op 30 november.
Slecht weer, of juist nazomers?
Wanneer een ex-orkaan (in afgezwakte vorm) richting Europa komt, wordt aan de voorzijde warme lucht richting het noorden getransporteerd. Als de depressie ten westen van Europa blijft - en het hogedrukgebied boven Centraal-Europa sterk genoeg is - kan dit (zeer) warm en zonnig nazomerweer opleveren. Dan moet de (ex-)orkaan zich wel voornamelijk richting het noorden verplaatsen, en niet te veel oostwaarts.
Situatie waarbij een ex-orkaan voor nazomerweer in Nederland zorgt.
Echter, wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een sterke straalstroom, kan de (ex-)orkaan zich sneller oostwaarts verplaatsen. Als de blokkade boven Centraal-Europa dan niet sterk genoeg is, wordt het hogedrukgebied gewoon 'platgewalst'. In dat geval kunnen dit soort tropische systemen vanaf de Atlantische Oceaan ook bij ons voor veel regen en wind zorgen. En hoewel door klimaatverandering de kans op (zware) orkanen die dichterbij Europa in de buurt komen toeneemt, is het dus nog maar de vraag of dit ons vaker mooi nazomerweer gaat opleveren. Dat alles vanwege het onvoorspelbare karakter van deze tropische systemen.
