Dankzij lagedrukinvloeden is de afgelopen week regionaal flink wat regen gevallen. Met de gortdroge en zonnige zomerperiode nog vers in ’t geheugen was de regen dan ook meer dan welkom. De natuur snakte ook naar hemelwater en dat is dan ook goed te zien. Het is op sommige plekken groener dan het in de zomer was. Maar er komt nu een hogedrukgebied aan, met als gevolg dat er een paar dagen volgen met droog weer. Wat de relatie droog weer met een hogedrukgebied wordt in deze blog besproken.
Het lagedrukgebied ten oosten van Finland verliest langzamerhand z'n grip op het weer in Nederland. Het hogedrukgebied boven het Verenigd Koninkrijk neemt de regie over.
Lagedrukgebied
Maar eerst de regenval van de afgelopen week. De aanjager van de regen en buien was een lagedrukgebied dat zich boven Scandinavië bevond. De invloeden hiervan strekten zich uit tot in Frankrijk. Bij een lagedrukgebied vinden grootschalige stijgende luchtbewegingen plaats en dat zijn tegelijkertijd de ‘invloeden’. Stijgende luchtbewegingen zorgen vaak voor wolkenvorming en uiteindelijk kan dat resulteren in buien of regengebieden. Daarnaast is de bovenlucht (lucht in de hogere niveaus van de troposfeer) bij lagedrukgebieden koud. Dat maakt dat er sprake is van een onstabiele atmosfeer en daarin kunnen met gemak buien ontstaan. Dat hebben we de afgelopen dagen wel gemerkt.
Tot nu toe is deze maand regionaal veel neerslag gevallen. In sommige delen rond 200 mm (!) en dat te bedenken dat gemiddeld in de hele maand ruim 700 mm regen valt. In het gortdroge oosten is overigens relatief weinig neerslag gevallen.
Imposante buienlucht aan zee (foto: Yvonne Raphael)
Onstabiel
Wanneer de lucht aan de grond relatief warm is, bijvoorbeeld boven het nog warme Noordzeewater, gaat de lucht stijgen. Immers warme lucht is lichter dan koude en daardoor stijgt ‘t. Is de bovenlucht koud dan blijft de lucht vrijwel onverminderd stijgen. In deze situatie is sprake van een onstabiele atmosfeer. Tijdens het stijgen koelt de lucht af en condenseert. Een stapelwolk ontstaat en als dit proces doorgaat ontstaat vervolgens een wolk die neerslag produceert. Dat is de buienwolk, ook wel Cumulonimbus genoemd. De buiigheid kan nog verhevigen door diverse processen in de bovenlucht. Een veel voorkomende is de komst van extreme kou in de bovenlucht waardoor de buien heviger worden.
Het ontstaan van stapelwolken en buien
Plafond
De groei of ontwikkeling van buien wordt gestopt wanneer zich op hoogte een luchtlaag bevindt dat juist weer warmer is dan vlak daar onder. Meestal daalt de temperatuur, maar er zijn luchtlagen waar juist de temperatuur stijgt met de hoogte. Zo’n luchtlaag noemen we in de weerkunde een inversie. Dat is het plafond waar de bui z’n ‘kop’ tegen aan stoot en verhindert verder te groeien. Immers de warme lucht kan blijven stijgen zolang de omgeving kouder is, maar wanneer de lucht warmer is stopt dit proces.
Je kunt dat bijvoorbeeld zien bij de rook of stoom van een fabriekspijp. De lucht daarvan is warmer dan de omgeving en stijgt. Dat doet de rookpluim dus ook. Maar wanneer er een inversie aanwezig is op enige hoogte dan wordt de pluim afgeplat, smeert uit en stijgt niet verder.
Rookpluim smeert zich uit tegen de inversie (foto: Hans Janssen)
De lucht daalt
Een hogedrukgebied boven het Verenigd Koninkrijk komt langzaam onze kant op en komt woensdag boven Nederland te liggen. De invloeden van dit druksysteem zijn vandaag al te merken. In de loop van de dag neemt het aantal buien af en ook de intensiteit van de buien wordt minder. De oorzaak hiervan is te vinden in dalende luchtbewegingen. Komen bij een lagedrukgebied stijgende luchtbewegingen voor, bij een hogedrukgebied is dat juist andersom. Dalende lucht warmt op en dat heeft twee gevolgen, beide van invloed op buien. Ten eerste vormt zich door de dalende (en warmer wordende) lucht op een bepaalde hoogte een warme luchtlaag. Dat is de eerder besproken inversie, het plafond voor de groeiende bui. Hoe langer het proces van dalende lucht doorgaat, hoe lager dit plafond komt te hangen. De buien worden dus steeds kleiner en daarmee neemt de intensiteit af. Ten tweede zorgt de dalende en warmer wordende lucht voor uitdroging. Warme lucht kan meer vocht bevatten en daardoor lossen wolken op. Dat is de reden dat de wolken geleidelijk verdwijnen en regenzones bij hogedrukgebieden ‘verpieteren’.
Buien en regengebieden worden minder hevig door de dalende luchtbewegingen bij een hogedrukgebied...
... en waardoor uiteindelijk de bewolking verdwijnt en vaak de zon verschijnt.
Niet altijd ‘mooi weer’
Op de klassieke barometers staat bij de hoge luchtdrukwaarde vaak de term ‘mooi weer’. Dat klopt vaak, maar er zijn uitzonderingen. Onder de inversie hoopt zich in de herfst en winter nog wel eens bewolking op, bijvoorbeeld afkomstig van de Noordzee. Dat resulteert in dagen achtereen bewolkt weer, met soms zelfs gemiezer.
Hoge druk, maar niet altijd 'mooi weer' (foto: Jannes Wiersema)
De vooruitzichten
De komende dagen staat echter droog weer in de verwachting. Daarbij laat de zon zich geregeld zien en met het draaien van de wind naar zuidelijke richtingen wordt het ook warmer. Maar let op, de nachten kunnen door de afwezigheid van wind en bewolking koud verlopen. Lokaal nachtvorst is ook mogelijk.
De vooruitzichten, met de komende dagen droog weer.
