Vanochtend was ijshaar te zien op verschillende plekken in Nederland. Een prachtig verschijnsel, waarbij het eruit ziet alsof er witte haren uit een stuk hout groeien. Met wat fantasie kun je er een baard in zien! Dit is de reden dat ijshaar ook wel ‘de baard van Koning Winter’ wordt genoemd. Hoe ontstaat het precies en wat zijn de vereiste condities?
Zo ontstaat ijshaar
Je zou het in eerste instantie misschien niet denken, maar schimmels zijn de veroorzaker van dit natuurverschijnsel! Op dood hout veroorzaken deze namelijk een stofwisselingsproces waarbij water kan vrijkomen. Dit water wordt vervolgens door de poriën van het dode hout naar buiten gedrukt. Wanneer dit water vervolgens bevriest, krijgt het een structuur die bestaat uit dunne draadjes: dit wordt ijshaar genoemd.
Figuur 1: IJshaar vanochtend gespot op de Veluwe! Als je deze foto ziet, snap je misschien wel waarom het soms "de baard van Koning Winter" wordt genoemd.
Afgelopen nacht kon dus ijshaar ontstaan, maar van een langere koude periode is momenteel geen sprake. Als het wel dagen achter elkaar koud is, en de omstandigheden zijn precies goed, kan dit proces nog langer doorgaan. In dat soort gunstige condities kunnen de ijsharen uiteindelijk zelfs een lengte bereiken van 5 tot 10 centimeter!
Figuur 2: Een archieffoto van uitzonderlijk veel ijshaar dat vooral ook erg lang is geworden.
Zeldzaam
IJshaar is vrij zeldzaam en de condities waaronder het vormt komen behoorlijk nauw. Het hout mag niet door sneeuw bedekt zijn, het moet uiteraard vriezen én er is een vrij hoge luchtvochtigheid nodig. Vochtige lucht is noodzakelijk zodat het naar buiten geperste water niet kan verdampen en het dus beschikbaar blijft voor bevriezing. Dat het vandaag vochtig genoeg was, was wel duidelijk met al die nevel en mist in het land.
Figuur 3: Vanochtend waren de omstandigheden ideaal voor het vormen van ijshaar! Het was enorm vochtig in combinatie met temperaturen die net onder het vriespunt lagen.
De buitentemperatuur moet trouwens ook niet te laag worden, anders gaan de schimmels in een soort "slaapstand" en produceren ze niet meer genoeg water. Vandaag vroor het licht in een groot deel van het land en sneeuw lag er niet, waardoor de omstandigheden uiteindelijk ideaal bleken!
Figuur 4: Ook in Drenthe werd het natuurverschijnsel gespot.
Waar en wanneer is ijshaar te zien?
Wil je dit natuurfenomeen zelf bewonderen? Zorg dan dat je na een nacht met de juiste condities ’s ochtends vroeg het bos in gaat. Het best is een bos met eiken- en beukenbomen, de schimmels houden van dood hout van deze soorten. Zoek vooral op schaduwplekken, in de zon sublimeert ijshaar namelijk snel weg. Wees ook voorzichtig met het aanraken, of voorkom dat eigenlijk, de warmte van een mens laat het fragiele fenomeen namelijk vrij snel wegsmelten.
Figuur 5: Een flink stuk dood hout met daarop grote stukken ijshaar, vanochtend op de Veluwe! Vooral op dood eiken- en beukenhout maak je veel kans.
Meer ijshaar de komende nachten?
Afgelopen nacht waren de condities op verschillende plekken ideaal voor het vormen van ijshaar. De komende nachten nemen de kansen op het spotten van de baard van Koning Winter echter snel af. In het (zuid)oosten vriest het aankomende nacht nog licht en is het ook nog steeds vochtig, maar in de loop van de nacht loopt de temperatuur op tot boven het vriespunt. Misschien dat het morgenvroeg alleen nog in Zuid-Limburg licht vriest, dus daar maken ze de grootste kans op dit fenomeen. Verder zal ook daar de temperatuur in de loop van de ochtend op gaan lopen, waardoor het snel gedaan is met het ontstane ijshaar. Ook de nachten daarna zit vorst er voorlopig niet meer in. Pas in het nieuwe jaar lijken de nachten weer wat kouder te gaan verlopen. Wees dan ook niet getreurd als je het nog niet gespot hebt: de winter duurt nog wel even!
Figuur 6: De kans op ijshaar is na komende nacht voorlopig verkeken. Nog niet te zien op deze 5-daagse verwachting, maar vanaf vrijdag lijkt het (zeker in de nachten) weer kouder te worden. Lees meer in ons uitgebreide weerbericht.
