Behalve voor afgelopen dinsdag voelt het misschien of het deze zomer nog niet echt warm was in Nederland. Dat klopt deels, want de hele maand juni 2024 verliep vrij koel. Wereldwijd was het echter een ander verhaal.
Een jaar geleden hadden we het over wereldwijd de warmste junimaand ooit gemeten. Dit jaar wordt dit bericht herhaald met het verschil dat het oude record maar één jaar oud is!
13 op een rij
Afgelopen junimaand was dus de warmste juni ooit op aarde (sinds de metingen zijn begonnen). Ook markeert het de dertiende maand op rij waarin een maandelijks temperatuurrecord wordt gehaald. Hoewel het zeldzaam is dat er zo'n reeks maandelijkse mondiale temperatuurrecords voorkomt, is het niet ongekend. Eerder vond het ook in het jaar 2015/2016 plaats.
Wat wél bijzonder is, is waarop de gemiddelde mondiale temperatuur uitkwam. Het is namelijk de twaalfde maand op rij waarin de drempel van 1,5 graden wordt bereikt of overschreven. Hier gaat het om het geschatte maandgemiddelde voor de pre-industriële periode 1850-1900. Door het huidige klimaat met deze periode te vergelijken, krijgen we een beter beeld van de klimaatverandering veroorzaakt door menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen. In het kader van het Klimaatakkoord van Parijs kwamen landen overeen om om de gemiddelde temperatuur op de lange termijn ruim onder de 2 graden boven het pre-industriële niveau te houden en daarbij om zoveel mogelijk te doen het gemiddelde tegen het eind van deze eeuw te beperken tot 1,5 graden.
Juni 2024 was dus 1,5 graden warmer dan het pre-industriële gemiddelde. Verder was de mondiale gemiddelde temperatuur van de afgelopen twaalf maanden (juli 2023 t/m juni 2024) de hoogste ooit gemeten, met 0,76 graden boven het gemiddelde van 1991-2020 en 1,64 graden boven het pre-industriële gemiddelde van 1850-1900.
De mondiale maandelijkse gemiddelde temperatuurafwijking van de gemiddelde temperatuur in de pre-industriële periode van 1850-1900. De rode lijn duidt de waarden van afgelopen 12 maanden aan. Bron: Copernicus Climate Change Service, C3S/ECMWF
We hebben dus tijdelijk de drempel van 1,5 graden bereikt en in meerdere maanden overschreven. De komende tijd gaat het (vanwege klimaatverandering) vaker voorkomen dat we op maandelijkse basis dit niveau overschrijven. Maar deze tijdelijk overschrijdingen betekenen echter niet dat het doel van 1,5 graden permanent verloren is, omdat dit verwijst naar een opwarming op de lange termijn (minstens 20 jaar).
Volgens de ERA5-gegevens van de Copernicus Climate Change Service kwam de mondiale gemiddelde temperatuur voor juni 2024 uit op 16,66 graden. Dat is 0,67 graden hoger dan het klimaatgemiddelde van 1991-2010 en 0,14 graden hoger dan het vorige gemiddelde van juni 2023.
In Europa was het afgelopen juni 1,57 graden warmer dan het gemiddelde van 1991-2020, waardoor de maand samen met juni 2022 de op één na warmste juni voor Europa is sinds de metingen zijn begonnen. Juni 2019 was de warmste junimaand ooit gemeten in Europa met 1,87 graden boven het gemiddelde.
De hitte van juni op Rhodos. Het was rond de 37 graden. (Foto: Sjef Kenniphaas, 12 juni 2024)
Recordwarm zeewater
Ook het zeewater was in juni 2024 recordwarm. De gemiddelde zeeoppervlaktemperatuur voor de afgelopen juni in het gebied tussen 60 graden noorderbreedte en 60 graden zuiderbreedte bedroeg 20,85 graden, de hoogste waarde ooit gemeten voor deze maand. Dit is de vijftiende maand op rij dat het zeewater recordwarm is.
De El Niño van vorig jaar heeft zeker bijgedragen aan de hoge zeewatertemperatuurgemiddelden. Inmiddels lijkt de kans op een La Niña later in het jaar vrij groot. Dat betekent dat het zeewater in het oosten van de Grote Oceaan wat kouder is dan gemiddeld. Maar dat is alleen in een deel van de Grote Oceaan. In de overige oceanen is het water nog op grote schaal warmer dan gemiddeld. Recordhoge zeewatertemperaturen in de Caribische Zee hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de snelle intensivering van de orkaan, Beryl, een storm die uitzonderlijk was en al op 1 juli in het jaar categorie 5 bereikte.
Extreem weer
De hoge temperaturen (van de lucht en van het zeewater) dragen bij aan extreem weer. Wereldwijd zijn er meldingen van overstromingen en noodweer (zoals een aantal weken geleden in Frankrijk en Duitsland, of afgelopen dinsdag in België) of het tegenovergestelde, namelijk droogte. En dan droogte in zo'n mate dat het de oogstopbrengsten verwoesten (momenteel in Zimbabwe). In maand juni 2024 waren er in meerdere landen langdurige hittegolven, met grote gevolgen voor alle aspecten van het leven van mensen. Het recordwarme zeewater heeft weer gevolgen voor mariene ecosystemen en draagt bij dat extreem weer erger wordt.
Onweer afgelopen dinsdag in Tilburg (Foto: Marc Houter)
Juli is normaal gesproken wereldwijd de warmste maand van het jaar. Met een recordwarme junimaand zou juli zo maar ook uitermate warm kunnen zijn. Misschien zorgt La Niña later in het jaar dat het wereldwijd minder warm is, maar dat moeten we nog even afwachten. Nu eerst genieten van Nederlands zomerweer, oftewel herfstachtig zomerweer?! Morgen is het namelijk bewolkt met van tijd tot tijd regen. Het blijft voorlopig wisselvallig met soms wat regen of een bui. Wel wordt het volgende week weer warmer.
