We naderen alweer het hoogtepunt van het orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan, wat loopt van 1 juni tot 1 december. Er hebben zich al enkele tropische stormen gevormd, maar het is nu al een tijdje rustig op de Atlantische Oceaan… Door de NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) werd echter een actiever orkaanseizoen dan normaal verwacht. Is het stilte voor de storm(en)?
Het Atlantisch orkaanseizoen
Vorig jaar was het, zoals je je misschien nog wel kunt herinneren, een buitgewoon druk orkaanseizoen met een recordaantal tropische stormen en orkanen. Sterker nog, we moesten zelfs doorgaan met het Griekse alfabet voor de stormnamen. Binnen de periode van 1 juni tot 1 december loopt het officiële orkaanseizoen, maar ook buiten deze periode is het niet uitgesloten dat tropische depressies en tropische stormen zich ontwikkelen. Ook dit jaar bewees de natuur dat het zich niet altijd aan dit tijdsbestek houdt: halverwege mei ontstond namelijk de eerste tropische storm genaamd Ana.
Elk jaar komt er weer een nieuwe lijst met orkaannamen. Dit zijn namen op alfabetische volgorde, waarbij om en om een vrouwelijke en mannelijke naam wordt gekozen. Inmiddels heeft storm Fred zich al gevormd en zijn we aangekomen bij de letter ‘G’. Inmiddels is ook besloten dat, mochten we meer stormen gaan krijgen dan het aantal letters toelaat, we niet meer verder gaan met het Griekse alfabet. Er zullen dan meer namen worden gebruikt om de stormen een naam te geven.
Het satellietbeeld van gisteren van een deel van de Atlantische Oceaan. Helemaal links zie je tropische storm Fred. Verder zie je meerdere groepen van geclusterde (onweers)buien, waarvan één inmiddels is uitgegroeid tot een volgende tropische storm. Orkaankracht is nog niet bereikt en de indrukwekkende en bekende wolkenstructuur die daarbij hoort, is dan ook niet zichtbaar. Bron: NASA Worldview.
Hoe ging dat ook alweer, de vorming van tropische stormen/orkanen?
Elk jaar zien we wel weer beelden van de enorme kracht die orkanen kunnen hebben met soms verwoestende gevolgen. Het blijft dan ook onvoorstelbaar om te zien dat de natuur in staat is om deze stormen te vormen, met soms wel windsnelheden tot boven de 300 km/u! Er zijn twee belangrijke factoren die de vorming hiervan bepalen: de temperatuur van het zeewater en de zogenaamde ‘windschering’.
Een orkaan vindt zijn oorsprong als een lagedrukgebied nabij de tropen. Er ontstaan rond deze breedtegraad regelmatig onweersbuien, die met de bovenluchtstroming vanaf Afrika van oost naar west trekken. Wanneer deze onweersbuien clusteren, daalt de luchtdruk en kan een zwakke circulatie ontstaan. Wanneer de atmosfeer maar onstabiel genoeg blijft, wordt de buienvorming versterkt.
Tropische stormen (en eventueel later orkanen) beginnen vaak als een geclusterde groep onweersbuien nabij de evenaar.
Voor de vorming van deze geclusterde (onweers)buien moet het zeewater minimaal een graad of 27 zijn. Verder is het belangrijk dat er weinig windschering staat. Windschering kan worden gezien als een verandering van de windsnelheid of windrichting met de hoogte. Wanneer er teveel windschering aanwezig is in de atmosfeer, wordt een orkaan als het ware uit elkaar ‘getrokken’. Een combinatie van warm zeewater en weinig windschering zal een orkaan dus snel in kracht laten toenemen.
Hoe zitten deze stormen in elkaar?
Wat natuurlijk iedereen kent van orkanen, is het oog. Hier bevindt zich de laagste luchtdruk. Om het oog waait het vaak met enorme snelheden. Rond het centrum bevinden zich enorm hoge en brede wolkenmuren (regenbanden). Het warme zeewater dat verdampt, condenseert hoger in de lucht en laat enorme wolkenformaties ontstaan.
De bekende structuur van een orkaan: een oog met daaromheen enorme wolkenmuren en verwoestende regenhoeveelheden en windsnelheden.
Waarom dan geen orkanen óp de evenaar?
Misschien heb je er nooit zo bij nagedacht, maar dan leren we je iets nieuws: orkanen bevinden zich vrijwel altijd tussen ongeveer 5 en 35 graden noorderbreedte en zuiderbreedte en dus vrijwel nooit op de evenaar. Dit heeft allemaal te maken met de Corioliskracht: een kracht die ontstaat door de draaiing van de aarde. Het is dan ook de draaiing van de aarde die als het ware een beginnend lagedrukgebiedje stimuleert verder te ontwikkelen en te circuleren.
Op de evenaar is deze kracht gelijk aan nul en dus kunnen hier geen orkanen ontstaan. Op onze breedtegraden, waar de Corioliskracht relatief groot is, blijft het bij een lagedrukgebied met bijbehorende fronten. Verder is het zeewater hier natuurlijk vaak niet warm genoeg om orkanen te vormen. Dit warme zeewater is dé motor voor orkanen. Echter, de afgelopen dagen gaven meerdere weermodellen aan dat er zich boven de Zwarte Zee een storm kon vormen, met nagenoeg precies de kenmerken van een tropische storm. Toch zijn de weermodellen bijgedraaid, want inmiddels lijkt de kans hierop nihil te zijn geworden.
Zodra een orkaan aan land komt, of een groot eiland passeert, zie je het ook vaak snel weer afzwakken. Soms zien we wél dat de restanten van orkanen de Atlantische Oceaan oversteken en richting het westen van Europa trekken. Vaak neemt zo’n ex-tropische storm/orkaan een bel warme en vochtige lucht mee.
Zijn het nou orkanen, cyclonen of tyfonen?
We snappen de verwarring. De ene keer hoor je in de media iets over orkanen, dan weer over tyfonen en dan weer over cyclonen. Wat is nou het verschil? Orkanen, cyclonen en tyfonen: het betekent meteorologisch gezien allemaal hetzelfde. Alleen worden er verschillende namen gebruikt in verschillende delen van de wereld. In Australië gebruikt men bijvoorbeeld de term cyclonen, terwijl deze stormen nabij Oost-Azië juist tyfonen worden genoemd.
Er worden verschillende namen gebruikt om hetzelfde aan te geven: orkaan, tyfoon of cycloon. Het hangt af van de plek waar de systemen voorkomen.
De kracht van een orkaan: de schaal van Saffir-Simpson
De kracht van een orkaan kan worden uitgedrukt door de schaal van Saffir-Simpson. Er zijn, zoals vast bekend, 5 categorieën, oplopend in intensiteit. Vóór deze categorieën bestaan ook nog de categorieën ‘tropische depressie’ en ‘tropische storm’. Op het moment dat het een tropische storm is, krijgt het systeem een naam. Bij een gemiddelde windsnelheid van 119 km/u noemen we het een orkaan van de 1e categorie
Een orkaan van de eerste categorie heeft (doorstaande!) windsnelheden van 119 km/u tot 153 km/u. Deze schaal loopt op naar categorie 5 met windsnelheden van meer dan 250 km/u: een verwoestende kracht!
Actief orkaanseizoen?
Elk jaar wordt er door de Amerikaanse meteorologische dienst (NOAA) een voorspeling gedaan over het ‘aanstormende’ orkaanseizoen. Dit jaar is die voorspelling natuurlijk ook weer gedaan en het belooft een vrij actief orkaanseizoen te worden, maar niet zo extreem als afgelopen jaar. Zes tot tien orkanen, waarvan 3 tot 5 ‘major hurricanes’ (orkanen van de 3e categorie of hoger) worden verwacht. Een combinatie van relatief warm zeewater en gunstige stromingspatronen (waarbij rekening wordt gehouden met de aanwezigheid van ‘El Niño’ of ‘La Niña’) spelen een rol in deze verwachting.
Op dit moment
Een tijdje terug heeft tropische storm Fred zich al gevormd, de 6e van dit seizoen al! Inmiddels heeft ook tropische storm Grace zich gevormd… Er wordt op dit moment niet verwacht dat deze tropische storm zal uitgroeien tot een orkaan. Echter, onstuimig weer geeft het zeker en het KNMI heeft dan ook een stormwaarschuwing afgegeven voor de Nederlandse eilanden Saba en Sint Eustatius.
Na een relatief lange stilte op de Atlantische Oceaan, lijkt het orkaanseizoen langzaam maar zeker wat op gang te komen. Het is en blijft een indrukwekkend meteorologisch fenomeen, maar tegelijkertijd soms ook verwoestend. Laten we hopen dat het orkaanseizoen zo min mogelijk schade en slachtoffers maakt dit jaar.
