Nederland heeft in 2025 te maken met een uitzonderlijk droge start van het jaar. De maanden februari en maart waren recorddroog met slechts 5 millimeter neerslag in maart, terwijl normaal gesproken 56 millimeter valt. Ook in april is bijna geen druppel gevallen en de natuur smacht naar regen. Wat zijn de gevolgen van deze droogte en gaat het nu eindelijk eens een keer goed regenen? De weerkaarten zijn voorzichtig positief.
We hebben de afgelopen periode al vaker over de droogte geschreven en een van de zichtbare gevolgen is, zijn de natuurbranden. Natuurbranden in de lente zijn niet uitzonderlijk, want het is doorgaans een droog seizoen. Wél uitzonderlijk is het groot aantal natuurbranden dat dit jaar inmiddels telt en dit kunnen we één op één koppelen aan de droogte.
Lage grondwaterstanden door droogte
Minder zichtbaar zijn de huidige grondwaterstanden. In grote delen van het land is de grondwaterstand dusdanig verlaagd dat dit gevolgen heeft voor de landbouw, natuur en onze drinkwatervoorziening. Boeren en tuinders beginnen zich langzaam zorgen te maken, want vanwege het huidige neerslagtekort is veel water nodig om gewassen, zoals nu bijvoorbeeld de pas gezaaide ui en biet, te laten groeien. Inmiddels geldt een sproeiverbod in delen van Noord-Brabant. De grondwaterstand is hier onder de grenswaarde gezakt. Naast schade aan kades en oevers heeft dit ook zijn weerslag op de natuur.
Water is hard nodig voor deze jonge gewassen, maar niet overal mag meer worden gesproeid. fotograaf: Hans Buls
Gevolgen droogte in de natuur
Een kleine greep uit ons uitgebreide ecosysteem: beuken en eiken, maar ook de spar, hebben het zwaar door de opgebouwde schade van eerdere droge jaren. Ze zijn verzwakt en vertonen regelmatig ziektes. De huidige stikstofuitstoot werkt hierbij ook niet mee. De bodem verzuurt sneller, waardoor minder voedingsstoffen kunnen worden opgenomen en het wortelsysteem verzwakt. Aan de andere kant is er boven de grond vaak wel de aanmaak van meer blad. Door deze disbalans zijn veel bomen kwetsbaarder voor hittegolven en droogte.
Weidevogels hebben meer moeite om voedsel te vinden, omdat de uitgedroogde bodem hun toegang tot bodemdieren beperkt. Hoe droger de bodem, hoe harder de toplaag wordt en hoe dieper de wormen en andere insecten zich nestelen. Ook zijn er minder bloemen en kruiden, wat leidt tot een afname van insectenpopulaties, een belangrijke bron voor jonge vogels. De padden en kikkers hebben het eveneens zwaar. Door de snelle verdroging van ondiepe watertjes zijn er minder voortplantingsmogelijkheden en dit maakt de jaarlijkse paddentrek extra uitdagend. Meer over ecosystemen en klimaatverandering lees in deze blog.
Droogte in de rest van Europa
Niet alleen Nederland kampt met recorddroogte: grote delen van Europa ervaren hetzelfde probleem. In Duitsland viel in maart slechts 21% van de normale neerslag. Door het neerslagtekort is het vochtgehalte in de bovenste grondlagen, vooral in delen van Noord-Duitsland, flink gedaald tot beneden peil voor deze tijd van het jaar. Als het hier de komende tijd niet fatsoenlijk gaat regenen, heeft dit gevolgen voor de gewassen en de natuur. Engeland en Wales hadden hun droogste maart sinds 1961. Ook deze landen kampen met mogelijke gevolgen van verminderde gewasgroei. En dan hebben we nog de Europese graanschuur: in Polen, Oekraïne en Wit-Rusland is de bodemvochtigheid extreem laag. Afgelopen winter verliep hier gortdroog en ook in 2024 was het erg droog. De bodem heeft deze winter dus niet kunnen herstellen. Een potentieel slecht graanseizoen als gevolg van een intense droogte zou een aanzienlijke impact kunnen hebben op de wereldwijde graanmarkt. 
Grote delen van Europa kleuren geel, oranje en rood van de droogte bron: Copernicus
Wat is er nodig om de droogte te boven te komen?
Da’s nog best een ingewikkelde vraag, waarop meer dan één antwoord mogelijk is. Het gaat namelijk niet alleen om regen, maar ook om warmte, zon, wind, intensiteit van regen en zelfs om regen in onze brongebieden. Eerlijk is eerlijk, elke bui is meegenomen, maar de natuur is het meest gebaat bij langdurige en lichte tot matige regenval van ongeveer tussen 1 en 10 mm regen per uur. Dit is ideaal voor de meeste planten, omdat dit water langzaam de grond in kan trekken en goed kan worden opgenomen. Idealiter deze regen gepaard met grijze luchten, dus er vindt ook weinig verdamping plaats. Twee weken lang perioden met langdurige lichte tot matige regenval in combinatie met weinig zon en wind zou de natuur een einde maken aan ergste droogte. Valt hiernaast nog flink wat regen in de brongebieden dan helpt dit ook mee voor de rivierstanden en omliggende natuur. De vraag is natuurlijk of die regen ook daadwerkelijk in de weerkaarten zit.
En dan de hamvraag: gaat het nu eindelijk eens regenen?
Het antwoord is JA. Het ziet er naar uit dat we te maken krijgen met een ander weerpatroon, waar de kans zeer groot is dat we regen krijgen op meerdere dagen. Een kanttekening is wel dat we naar de lange termijn kijken, waarbij we meer spreken van een trendverwachting dan een precieze weersverwachting. De precieze hoeveelheden én de timing zijn hierdoor nog onzeker!
Regen in De weerkaarten vanaf zondag zijn een stuk natter. Regengebieden schuiven vanuit het zuiden richting Nederland. Deze kaart laat het potentiële weer zien van vrijdag 18 april, maar timing en precieze plaats is nog uiterst onzeker. bron: WXCharts
Neerslagsom tot en met 23 april. Vanaf zondat zie je dat het wisselvallig wordt, maar aan de spreiding van alle lijntjes kun je ook zien dat de controlerun (zwarte lijn) verreweg het natst is. De gemiddelde rode lijn is een stuk realistischer en zelfs dan nog kan een droge variant ook nog uitkomen. bron: KNMI
Komende week voert hogedruk nog de boventoon, maar vanaf zaterdag gaat dit ons land geleidelijk verlaten. Eerst brengt het nog warme en betrekkelijk droge lucht vanuit het zuiden met zich mee. Zaterdag wordt dan ook op veel plekken 20 graden gehaald. Maar tegelijkertijd weten de lagedrukgebieden, die de afgelopen maanden vooral naar het zuiden werden gedrukt, ook weer hun weg naar Nederland te vinden. Vanaf aanstaande zondag én in de nieuwe week trekken hierdoor meerdere storingen en/of lagedrukgebieden vanuit het zuiden richting Nederland en dit levert geheid nattigheid op. Hoe deze lagedrukbieden zich precies gaan ontwikkelen zal de tijd leren. In potentie kan het een zeer natte week worden, maar met wat pech trekt de meest intensieve regen net oost of west aan ons voorbij. De nieuwste run van het ECMWF berekent dan ook flinke regenhoeveelheden, maar is een natte uitschieter. Toch laat het gemiddelde in de pluim zien dat wel degelijk wat nattigheid kunnen verwachten. Bekijk hier het weer 14 dagen vooruit in jouw woonplaats
Hierboven zie je de 14 daagse verwachting van Wageningen. Via de link in de laatste alinea kun je dit voor je eigen woonplaats bekijken. bron: Buienradar
