Afgelopen tijd hadden we te maken met El Niño, maar dit jongetje is al enkele maanden geleden over zijn piek heen. En dat betekent dat het nu óf een neutrale fase wordt óf een La Niña.
Het jaar 2023 was wereldwijd uitzonderlijk warm. Daarnaast kwam er op veel plekken extreem weer voor: van droogte tot zware regenval. De oorzaak hiervan is deels te danken aan El Niño.
El Niño vormt één van de drie fases van de El Niño Southern Oscillation (ENSO). Dit fenomeen doet zich voor langs de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan. Het gaat met name om perioden waarin de zeewatertemperaturen in dit gebied van de Stille Oceaan veranderen. Deze veranderingen hebben weer een effect op de luchtdruk (en dus het weer) boven deze watermassa en eindelijk ook voor het weer en het klimaat wereldwijd.
Afwijkingen van de temperatuur van het zeeoppervlak in november 2007. Hier is een La Niña-fase te zien, want het zeewater langs de westkust van Zuid-Amerika is relatief kouder dan gemiddeld (blauw gekleurd). Dit blauwe gebied is ook dan het deel van de Stille Oceaan dat bepaalt of we te maken hebben met El Niño of La Niña. (Bron: NASA)
De drie fases van ENSO zijn de neutrale fase, El Niño en La Niña. De neutrale fase is als de zeewatertemperaturen rond de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan geen of nauwelijks een afwijking laten zien van de gemiddelde waarden. La Niña komt weer voor wanneer de temperatuur van het zeewater in dit gebied kouder dan gemiddeld is. El Niño is dan het tegenovergestelde van La Niña, dus komt het voor wanneer het zeewater relatief warmer is dan gemiddeld aan de westkust van Zuid-Amerika.
Tijdens een La Niña wordt het zeewater langs de westkust van Zuid-Amerika kouder dan normaal. Dat zorgt voor een sterkere luchtcirculatie en vervolgens ontstaan er nog zwaardere buien boven Zuidoost-Azië en juist meer droogte voor de westkust van Zuid-Amerika.
Als het zeewater aan de kust van Peru en Ecuador juist opwarmt, is er sprake van een El Niño. Boven het relatief warme zeewater nabij Peru en Ecuador kan de lucht dan gemakkelijk stijgen. Deze lucht koelt af en condenseert, met als gevolg de vorming van soms grote buienwolken rond dit gebied. In Azië zorgen de dalende luchtbewegingen boven het relatief koude zeewater juist voor drogere omstandigheden.
Een fase van ENSO duurt normaal een paar maanden of zelfs een jaar of 2. Het gaat dus om een onregelmatige periode in variatie in de wind en zee-oppervlaktemperaturen boven de tropische oostelijke Stille Oceaan. Gemiddeld komt El Niño eens in de twee tot zeven jaar voor en duurt gemiddeld negen tot twaalf maanden.
Gevolgen van El Niño en La Niña
El Niño en La Niña hebben wereldwijd gevolgen. El Niño zorgt in veel gebieden voor extreme droogte, zoals in Indonesië, Noord-Australië, de Filipijnen, zuidelijk Afrika en de Amazone. In andere delen van de wereld valt er juist weer meer regen dan normaal, zoals de westkust van Zuid-Amerika en Oost-Afrika.
Het kleine zusje van El Niño gaat ook zeker niet ongemerkt! La Niña zorgt weer voor natter weer in vele regio's zoals zuidelijk Afrika en Zuidoost-Azië. Tijdens deze ENSO-fase wordt het weer droger dan normaal in het zuidoosten van de VSA, Oost-Afrika en natuurlijk Peru.
a
De gevolgen van La Niña. De gevolgen van El Niño is precies andersom, bijvoorbeeld in zuidelijk Afrika is het tijdens El NIño juist droger, terwijl aan de hoorn van Afrika het weer natter wordt.
Maar wat duidelijk is uit de afbeelding hierboven, is dat er (in grote lijnen) geen gevolgen zijn voor Europa. La Niña zorgt dat een krachtige hogedrukgebied rond Alaska ontstaat. Dat heeft weer een invloed op de straalstroom. Die buigt namelijk zuidelijk over Noord-Amerika. Als de straalstroom Noord-Amerika verlaat, zijn er verschillende richtingen die het kan volgen. Het ligt een beetje aan wat voor drukgebieden er boven de Atlantische Oceaan zijn. Ook speelt de SSW (Sudden Stratospheric Warming) een rol.
Wat komt er nu?!
Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) is El Niño nu geleidelijk aan het afzwakken. Vanaf april tot en met juni neemt de kans op een neutrale fase van ENSO toe naar 80%. Daarna likt de kans weer groter te worden dat een La Niña ontwikkelt, maar dat is nog onzeker. Dat komt omdat de klimaatmodellen die gebruik worden voor deze verwachtingen, in deze tijd van het jaar historisch gezien, niet altijd heel betrouwbaar zijn. Er wordt zelfs hiernaar verwezen als "de lente voorspelbaarheidsbarrière van het noordelijk halfrond".
Maar de gevolgen van deze El Niño zijn nog niet afgelopen. El Niño heeft doorgaans de grootste impact op het mondiale weer en klimaat in het tweede jaar van zijn ontwikkeling. In dit geval is het 2024. De droogte in het noorden van Zuid-Amerika is door de huidige El Niño verergerd. In delen van zuidelijk Afrika is het de afgelopen tijd warmer en droger. In Malawi en Zambia is een noodtoestand uitgeroepen vanwege droogte die leidt tot voedseltekorten.
Verder zorgt El Niño tijdelijk ook wereldwijd voor een hogere temperatuur. Deze tijdelijke opwarming van de atmosfeer komt bovenop de huidige opwarming die optreedt door de uitstoot van broeikasgassen. Februari 2024 was de negende recordwarme maand op een rij (wereldwijd). Met de afzwakkende El Niño bestaat de kans nog dat ook de komende maande vrij warm kunnen zijn.
Meer over ENSO, El Niño en La Niña kun je hier lezen.
