Het is vast niet de eerste keer dat je er van hebt gehoord: El Niño en La Niña. Al een tijdje is er sprake van een La Niña. Nog altijd zijn de omstandigheden op de Grote Oceaan dusdanig dat er sprake is van zo’n La Niña. Afgelopen zomer leek La Niña even op retour, maar in de loop van de herfst en winter keerde het fenomeen weer terug. Wat betekent het nou eigenlijk precies? En misschien nog belangrijker: welke invloeden heeft het op het weer wereldwijd en zien we dit al terug?
Allesbepalend: zeewatertemperatuur van de oostelijke Stille Oceaan
Misschien weet je er al iets vanaf: was het nou iets met afwijkende zeewatertemperaturen? Juist, daar heeft het inderdaad mee te maken! Het zit als volgt. De twee fenomenen (El Niño en La Niña) hebben te maken met de zeewatertemperatuur in de oostelijke Stille Oceaan (Grote Oceaan), voor de kust van Zuid-Amerika. Beide fenomenen kunnen worden samengevat in de term ‘El Niño Southern Oscillation’ (ENSO). Een moeilijke term, maar het betekent niets anders dan de periodes waarin de zeewatertemperaturen van de oostelijke Stille Oceaan veranderen. Veranderende zeewatertemperaturen hebben óók effect op de algehele circulatie in de atmosfeer en dus het weer zoals wij dat merken. Hoe zit dát dan?
In een neutrale situatie…
In een normale situatie (dus géén El Niño en géén La Niña) waaien rondom de evenaar de passaatwinden uit het oosten. Dit zorgt ervoor dat warm zeewater wordt opgestuwd voor de kust van Azië. Voor de kust van Zuid-Amerika echter, nabij Peru, komt juist relatief koel zeewater uit de diepe oceaan omhoog. Dit water is rijk aan voedingsstoffen en daardoor zijn de plaatselijke vissers daar maar al te blij!
Deze grote tegenstelling in zeewatertemperaturen veroorzaakt een bepaalde luchtcirculatie. In Australië en het zuidoosten van Azië wordt de lucht boven het relatief warme zeewater opgewarmd met als gevolg dat het zal gaan stijgen. Stijgende lucht koelt af met als gevolg wolkenvorming en soms ook neerslag. Voor de westkust van Zuid-Amerika zorgt het koele zeewater er echter voor dat er dalende luchtbewegingen op gang komen. Wolkenvorming wordt hier tegengehouden en het zal hier dus overwegend droog zijn.
In een zogenaamde 'neutrale' situatie bevindt zich relatief warm zeewater nabij Australië en Zuidoost-Azië en relatief koel zeewater voor de westkust van Zuid-Amerika.
El Niño
Laten we eerst eens kijken naar El Niño. Bij een El Niño warmt het zeewater voor de kust van Zuid-Amerika op. Het tegenovergestelde effect vergeleken met de normale (neutrale) situatie wordt dan waargenomen. Boven het relatief warme zeewater nabij Peru en Ecuador kan de lucht dan gemakkelijker stijgen met als gevolg wolkenvorming en neerslag. In Zuidoost-Azië zorgen de dalende luchtbewegingen boven het relatief koude zeewater dan juist voor drogere omstandigheden. Waren de vissers langs de kust van Zuid-Amerika in de ‘neutrale’ situatie nog blij, dat is bij een El Niño wel anders... Het warmere water bevat veel minder voedingsstoffen en ook de visvangst gaat hiermee dus flink achteruit…
Bij een El Niño zijn de rollen omgedraaid met relatief warm zeewater voor de westkust van Zuid-Amerika en relatief koel zeewater aan de overkant van de Grote Oceaan.
Gevolgen El Niño
De gevolgen van een El Niño zijn wereldwijd te merken, afhankelijk van de kracht van het fenomeen. De kans op droogte en bosbranden in Azië en Australië neemt bijvoorbeeld sterk toe. Langs de westkust van Zuid-Amerika is de kans op nattigheid dan juist groter. Voor Europa zijn de gevolgen verwaarloosbaar klein. Over het algemeen zorgt een El Niño gemiddeld voor een hogere wereldwijde temperatuur.
De gevolgen van een (krachtige) El Niño blijven niet beperkt tot alleen Zuid-Amerika en Azië. Óók in andere werelddelen zijn de gevolgen van het veranderende weerpatroon soms goed merkbaar.
Op dit moment: La Niña
Het tegenovergestelde van een El Niño is de zogenaamde La Niña, de situatie waar we nu al een tijd mee te maken hebben. Bij zo’n situatie worden de normale omstandigheden eigenlijk verder versterkt. Het zeewater boven de oostelijke Stille Oceaan koelt nóg verder af en het zeewater bij Azië warmt nóg verder op. Dit heeft dan ook als gevolg dat de oostelijke passaatwinden die er normaal waaien, ook worden versterkt. De vissers langs de westkust van Zuid-Amerika zullen blij zijn met zo’n situatie: het water zal namelijk nóg rijker zijn aan voedingsstoffen dan in een normale situatie.
Tijdens een La Niña waaien de 'normale' oostelijke passaatwinden vaak juist nóg sterker. Nabij Zuid-Amerika zorgt dit voor drogere omstandigheden, terwijl dit in Azië vaak voor nattigheid zorgt.
Gevolgen van een La Niña
Zoals nu bekend, zorgt een La Niña eigenlijk voor een versterking van de normale situatie. Het gevolg is dat het in het zuidoosten van Azië en het noorden van Australië bijvoorbeeld vaak veel natter zal zijn dan gebruikelijk. Nabij Peru en Ecuador daarentegen, zal het nóg droger worden. De gevolgen op het weer zijn er niet alleen in deze gebieden. Ook in Afrika en Noord-Amerika veranderen de weerpatronen. Voor Europa zijn de gevolgen op het weer zeer klein en ook nog enigszins onzeker. Na een La Niña lijkt er wel een kleine voorkeur te zijn voor een droger voorjaar in ons land, maar ook dat effect is zeker niet overduidelijk. Over het algemeen zorgt een La Niña gemiddeld voor een lagere wereldwijde temperatuur.
Opvallend is dat we dit jaar ook ongekende overstromingen in Australië zagen, enorme droogte in delen van Afrika en hitte en droogte in het zuidwesten van de Verenigde Staten met enorme bosbranden. Het zijn veelal patronen die bij een La Niña-situatie passen. Zonder onderzoek kunnen we dit niet direct toeschrijven aan La Niña, maar opvallend is het wel, het kan er zeker mee samenhangen. Ook het orkaanseizoen blijkt deels afhankelijk te zijn van de fase van de ENSO. Over het algemeen wordt er een actiever orkaanseizoen verwacht tijdens een La Niña.
Ook tijdens een (krachtige) La Niña blijven de gevolgen vaak niet alleen beperkt tot Zuid-Amerika en Azië.
Waar komt de naam vandaan?
Als je een beetje Spaans kunt, zul je het misschien al weten. El Niño betekent in het Spaans simpelweg ‘de jongen’ en La Niña ‘het meisje’. Aangezien beide periodes vaak een half jaar duren met de piek in de maand december, refereren de namen aan het ‘kerstkind’. Het is een benaming die de vissers in Peru hebben gegeven. De tijd rondom de Kerst is dé tijd waarin deze fenomenen terug kunnen keren.
De huidige situatie: houdt La Niña stand?
Leek het er eerst nog even op dat we weer meer richting een ‘neutrale’ situatie gingen qua ENSO, inmiddels zijn de verwachtingen wat bijgesteld. De kans op een aanhoudende La Niña is toegenomen. Voor aankomende zomer en herfst is er een kleine voorkeur voor een La Niña-situatie (50-60%). Het zeewater voor de kust van Zuid-Amerika op de Grote Oceaan is nog altijd kouder dan normaal en zolang dat het geval blijft, houdt de La Niña aan…
De afwijkingen van de zeewatertemperaturen (aan het oppervlak) op dit moment laten het patroon duidelijk zien: relatief koel zeewater richting Zuid-Amerika en wat warmer zeewater nabij Australië en Azië. Dit is typisch voor een La Niña! Bron: NOAA Coral Reef Watch.
