De azuurwaterjuffer, de paardenbijter, de watersnuffel, de bruine korenbout, de glazenmaker en de watersnuffel, heb jij er al eens van gehoord? Dit zijn allemaal libellensoorten. Er zijn er een heleboel, in Nederland ongeveer 65 soorten maar sommige soorten worden bedreigd door de toegenomen watervervuiling, het verdwijnen van natuur en klimaatverandering. Daarom vindt van 14 t/m 16 juni de landelijke libellentelling plaats om te zien hoe het gaat met de verschillende soorten. Meedoen kan vanuit je eigen tuin.
De libelle
Dit insect heeft nogal een bijzondere levenscyclus. Eerst is er een ei, ze worden vaak met honderden tot enkele duizenden tegelijk afgezet. Na enkele weken tot maanden komen ze uit. De prolarve is geboren (wormachtig diertje nog omgeven door eihuid). Op plaats van bestemming (van bv. oever naar water) vervelt deze prolarve en zie de larve is een feit. Deze larve voedt zich met kleine waterdiertjes kleiner dan zijzelf. De libellelarve staat ook op het menu van vissen, watervogels etc. dus gevaar ligt op de loer. Zeker als je bedenkt dat een libellelarf om te kunnen groeien zal moeten vervellen. Dit doen ze en schrik niet negen tot zeventien keer afhankelijk van de soort. Hier doen ze dan bijna een jaar of soms bijna twee jaar over. Er zijn libellenlarven die soms drie tot bijna vijf jaar onder water doorbrengen. Het duurt dus meestal erg lang voordat een libelle ook echt een libelle is. Een volgroeide larve zal tijdens de laatste vervelling ook wel “uitsluipen” genoemd uiteindelijk een echte libelle worden. Meestal gebeurt dit ’s nachts of ’s morgens vroeg zodat ze niet ten prooi vallen aan hun natuurlijke vijanden.
Een "uitsluipende" libel (bron: Kars Veling)
Voordat er gevlogen kan worden moet de libel vervolgens eerst uitharden. De volwassen libel (ook wel imago genoemd) is nu klaar om geslachtsrijp te worden en zich voort te planten. Na de voortplanting sterven ze meestal binnen enkele dagen (zo triest). De totale levensduur varieert van een week tot enkele maanden, waarbij weersomstandigheden ook van invloed zijn. Bij zonnig en warm weer zijn ze flink actief, is het bewolkt en regenachtig dan kruipen ze weg in vegetatie of gaan in bomen hangen.
Waar leven ze ?
De meeste libellensoorten houden niet zo van stromend water maar er zijn wel soorten zoals de breedscheenjuffer, rombouten en de gewone bronlibel die dit juist wel ambiëren. Een voorwaarde is wel dat het water in een stromende beek of rivier voldoende zuurstof heeft, weinig meststoffen bevat en er een flinke hoeveelheid water- en oeverplanten aanwezig zijn. Verder zijn voor de larven vooral zand- en grindbanken, waterplanten en uitgeholde oevers van belang om te kunnen overleven. Vennen en hoogvenen tellen vaak nogal wat soorten libellen zoals de glazenmaker en de oostelijke witsnuitlibel, dwergjuffer en hoogveenglanslibel. Daar waar sterk verzuurde vennen aanwezig zijn is het zogenaamde “zure viertal” te vinden : de watersnuffel, viervlek, gewone pantserjuffer en de zwarte heidelibel. Ze houden wel van een stabiele grondwaterstand. Als het te droog is dan verdwijnen veel soorten in deze gebieden. De libelle heeft water nodig. Ook laagveengebieden ontstaan als gevolg van turfwinning zijn favoriet voor deze beestjes. In het laagveenmoeras van de Weerribben komen veel libellen voor.
In de Weerribben leven veel libellensoorten (bron: David de Graaf)
Andere plekken die favoriet zijn bij libellen zijn poelen, sloten, plassen, kanalen en vijvers in tuinen en parken. Zoveel mogelijk stilstaande wateren. Hierin komen de meeste libellensoorten voor zoals de azuurwaterjuffer, platbuik, blauwe glazenmaker, paardenbijter en bloedrode heidelibel. Behalve waterrijke gebieden die vooral voor de geslachtsrijpe libellen en larven heel belangrijk zijn zie je ook vaak libellen op plaatsen met veel beschutting zoals bosranden, houtwallen, graslanden, rietlanden, beschutte zonnige plekken met bomen etc. Deze plaatsen worden voornamelijk gebruikt om te overnachten, te schuilen bij slecht weer en te jagen (o.a. op muggen en die zijn er vanwege het natte weer veel dit jaar). Ook de libellen die nog niet geslachtsrijp zijn bevinden zich vaak op deze plaatsen.
Landelijke telling
Van 14 t/m 16 juni 2024 vindt de libellentelling plaats. Er zijn twee groepen te onderscheiden: de juffertjes en de "echte" libellen maar beiden vallen onder de groep libellen. Juffertjes zijn vaak klein met een dun achterlijf en vleugels die in rust over het achterlijf zijn gevouwen. Echte libellen zijn meestal groter en hebben een dikker achterlijf met in rust de vleugels uit elkaar. Zie foto's.
Links de paardenbijter (de echte libel), rechts de watersnuffel (een juffertje) (bron: Kars Veling)
De soorten die afgelopen jaar het meest zijn geteld staan in onderstaande tabel.
(bron: tuintelling.nl)
Hopelijk werkt het weer een beetje mee komende dagen om te tellen maar het ziet er ronduit wisselvallig uit met soms droge zonnige momenten en daar houden libellen van. Gelukkig is het ook iets minder koel komende dagen. Hoe je libellen telt lees je hier en mocht je nog meer willen weten over dit bijzondere insect, ga dan naar vlinderstichting.nl
