Het is je vandaag vast niet ontgaan: regen! Gistermiddag trok de regen het land in en vandaag kwam de regen nog altijd met bakken uit de hemel. En dat niet alleen, afgelopen nacht stond er in de westelijke helft ook nog eens een stevige wind met windstoten tot lokaal wel 80 km/u. Dit actieve weer hebben we allemaal te danken aan een depressie: een lagedrukgebied. Tóch is er hoop: in de loop van volgende week lijkt hogedruk de rol over te nemen. Maar wat is ‘luchtdruk’ eigenlijk en hoe bepaalt het ons weer?
Regen, regen en nog eens regen. Het kwam deze ochtend in heel Nederland met bakken tegelijk uit de hemel. Lokaal is sinds gisteren tot vanmiddag wel 30 millimeter regenwater naar beneden gekomen!
De straalstroom: de motor van ons weer
Laten we eens beginnen met de straalstroom. Misschien heb je er al eens over gehoord of eerder over gelezen, maar laten we het nog even kort bespreken. Stel je de straalstroom voor als een rivier van een hele krachtige wind op ongeveer 10 kilometer hoogte nabij onze breedtegraad van west naar oost (dankzij de draaiing van de aarde).
De kracht van deze straalstroom is afhankelijk van de verschillen in temperatuur tussen de evenaar en de regio nabij de Noordpool. Hoe groter deze verschillen in temperatuur, hoe krachtiger de straalstroom is. In de winter zijn de verschillen tussen de Noordpool en de tropen relatief groot en dan zien we ook vaak een relatief krachtige straalstroom. In de zomer zijn de verschillen in temperatuur tussen de evenaar en de Noordpool minder groot en is de straalstroom dus minder krachtig. Het gevolg is dan dat deze ‘rivier van wind’ gaat meanderen (slingeren). Warme lucht krijgt de kans om naar het noorden door te breken, máár koude lucht uit het noorden kan ook verder afzakken naar het zuiden.
De straalstroom kan worden gezien als een rivier van een hele krachtige wind op ongeveer 10 kilometer hoogte. Het vormt de begrenzing van koude lucht in het noorden en relatief warme lucht ten zuiden ervan. Een zwakke straalstroom kronkelt meer dan wanneer de straalstroom krachtig is.
De straalstroom is voor ons weer van groot belang omdat het als het ware de begrenzing is van relatief koude lucht in het noorden en relatief warme lucht ten zuiden ervan. Het bepaalt voor ons waar de hoge- en lagedrukgebieden zich vormen en komen te liggen en hoe (snel) ze verschuiven! Nu we de herfst zijn ingegaan, wordt zoals hierboven besproken de straalstroom over het algemeen steeds krachtiger! Het gevolg is dat de lage- en hogedrukgebieden op onze breedtegraad dan ook steeds ‘sterker’ worden. Laten we eens naar deze drukgebieden kijken.
Het ontstaan van hoge- en lagedrukgebieden
In de lucht op grote hoogte, gedreven door de straalstroom, kan zich door complexe processen zowel een ‘tekort’ als ‘overschot’ aan lucht vormen. Waar dit gebeurt, heeft te maken met de locatie in de straalstroom.
Stel, op grote hoogte ontstaat er tekort aan lucht doordat er meer lucht wordt weggenomen dan dat er bij komt. Zoals je weet, streeft de natuur áltijd naar evenwicht en zal deze het tekort aan lucht dus weer willen aanvullen. Dát gebeurt van onderaf. De lucht gaat dus stijgen en aan de grond ontstaat daardoor een lagedrukgebied. Waarom is het dan vaak slecht weer nabij een lagedrukgebied? Dat is simpel: stijgende lucht zorgt voor condensatie van waterdamp, waardoor zich neerslag kan vormen!
En zo maken we de cirkel rond!
Echter, de natuur streeft nog altijd naar evenwicht en zal dus óók het tekort aan lucht nabij de grond weer willen aanvullen. Dit gebeurt dan weer door dalende luchtbewegingen verderop. Aan de grond ontstaat hierdoor een overschot aan lucht en dus een hogedrukgebied. Dalende lucht warmt op en droogt uit en zorgt zo voor het tegengaan van wolkenvorming en dus neerslag. Dat is de reden dat het weer nabij een hogedrukgebied wordt gekenmerkt door rustig en vaak overwegend zonnig weer.
Aan de grond zal het overschot aan lucht naar het tekort toe stromen, wat wij voelen als de wind. In de hogere luchtlagen stroomt lucht juist van het lagedrukgebied naar het hogedrukgebied en daarmee is dus de cirkel rond.
De natuur streeft áltijd naar evenwicht. Lage- en hogedrukgebieden die worden gevormd door complexe processen hoger in de atmosfeer brengen een circulatie tot stand. De stijgende en dalende luchtbewegingen binnen deze druksystemen zorgen voor ons 'weer'. Aan de grond merken we de luchtverplaatsing door de wind.
Het proces zoals hierboven beschreven is niet de enige manier hoe lage- en hogedrukgebieden kunnen ontstaan. Sterke opwarming (met als gevolg stijgende lucht en dus een lagedrukgebied) en sterke afkoeling (met als gevolg dalende lucht en dus een hogedrukgebied) kunnen ook bijdragen aan de vorming van gebieden met een lage- of hoge luchtdruk.
Luchtdruk: wat is het precies en hoe meten we het?
Dat de luchtdruk en de positie van lage- en hoge drukgebieden állesbepalend is voor ons weer, is vast wel duidelijk. Maar wat is dat eigenlijk? Luchtdruk is in principe niks anders dan het gewicht van de lucht boven ons. Net als wij mensen ondervindt de lucht óók invloed van de zwaartekracht. Het gewicht van 1 liter lucht bedraagt zo’n 1,3 gram.
De luchtdruk wordt gemeten met een zogenaamde barometer, zoals weergegeven op de titelfoto van deze blog. De eenheid van luchtdruk is hectopascal (hPa) of millibar (mbar). In de kern van een krachtige orkaan kan de luchtdruk soms wel dalen tot onder de 900 hPa! De hoogste luchtdruk ooit gemeten bedraagt een bizarre 1084,4 hPa, gemeten in Mongolië!
De komende dagen: einde herfstweer?
We moeten nog even geduld hebben, want in ieder geval tot en met woensdag lijken er nog wel neerslagkansen te zijn, maar er valt zeker niet zoveel als dit weekend in totaal naar beneden is gekomen. Morgen belooft een prima dag te worden met geregeld ruimte voor de zon. Met name in de kustgebieden is wat meer bewolking aanwezig en daar kunnen dan ook enkele pittige buien vallen. Dinsdag volgt vanuit het zuidwesten opnieuw wat regen en ook woensdag lijken we nog niet van de neerslag af te zijn. Maar...
Vanaf donderdag lijkt hogedruk de rol over te nemen en wordt het dus stabieler en droger met temperaturen die rond het langjarig gemiddelde zullen uitkomen. Nog even geduld hebben dus! Meer over het weer, lees je natuurlijk in ons weerbericht!
Vanaf donderdag lijkt hogedruk de rol over te nemen met als gevolg dat de neerslagkansen dalen en het rustig weer is met van tijd tot tijd ruimte voor de zon. Nog even geduld dus!
