De media stonden er gisteren bol van: de onweersbuien van vandaag zouden gepaard kunnen gaan met een tornado. Klopt dat? En hoe groot zijn de kansen op een tornado?
Hitte-onweer
Je hoefde gisteren geen meteoroloog te zijn om aan te voelen dat er onweer in de lucht hing. Het was in het binnenland bloedheet met 30 tot 34 graden en daarnaast voelde het ook erg benauwd aan. Toch liet het onweer even op zich wachten. Boven het noorden van Spanje en Frankrijk ontstonden gisteren de eerste forse onweersbuien die gestaag naar het noorden toe trokken. Gisteravond was België aan de beurt. Onze stormchasers legden een enorme onweersbui, een zogenaamde supercell, vast op de gevoelige plaat. Een supercell is de meeste zware onweersbui die je kunt treffen. De buien trokken noordwaarts en trokken vannacht, in afgezwakte vorm, Nederland binnen. Al hebben ze lokaal in Noord-Brabant en Gelderland wel voor flink wat overlast gezorgd. Vandaag staan weer nieuwe buien op het programma. De nachtelijke buien trekken naar het noorden toe weg en de zon breekt door. Vanmiddag volgt een nieuwe ronde met in potentie zeer zware buien. Vooral de noordelijke helft van het land lijkt favoriet.
Supercell boven België, Charleroi, afgelopen nacht. (Foto: Wouter van Bernebeek)
Warmte en vocht
Om stevige onweersbuien tot ontwikkeling te laten komen zijn warmte en vocht cruciaal. Warme lucht kan namelijk gemakkelijk opstijgen. Eenmaal hoger in de lucht koelt de warme lucht af. Als deze warme lucht daarbij ook nog eens veel vocht bevat, kan het vocht in de lucht condenseren. Een buienwolk is ontstaan. Als de afkoelende waterdruppels maar snel genoeg door de opstijgende lucht weer naar boven worden gedrukt, kunnen de druppels langs elkaar schuren en statisch geladen raken. Hierdoor ontstaat een onweersbui.
Opstijgende, warme en vochtige lucht en combinatie met windschering zorgen voor pittige onweersbuien.
Extraatje
Om zware buien te kunnen vormen is ook de wind een belangrijke factor. Hoe harder het waait bovenin de lucht, hoe meer 'trek' er ontstaat en de warme vochtige lucht nog sneller opstijgt en zware onweersbuien vormt. Denk hierbij aan een schoorsteen. Als het hard waait boven een schoorsteen wordt de lucht in de schoorsteen als het ware naar boven gezogen. Daarnaast kan ook het verschil in windrichting tussen de onderste en bovenste lagen van de atmosfeer een extra trigger zijn. Simpel gezegd: Hoe sneller de lucht opstijgt, hoe zwaarder de onweersbui. Daarnaast kan de lucht door het verschil in windsnelheid horizontaal om haar as gaan draaien. De opstijgende warme lucht kan ervoor zorgen dat deze horizontaal draaiende luchtkolom begint te kantalen. De koude lucht, die met de regen naar beneden komt, kan hierdoor niet de opstijgende warme luchtstroom onderbreken. Hierdoor blijft de bui voorzien van zijn voeding: de opstijgende, warme, vochtige lucht. Een zogenaamde supercell is geboren! De kantelende, roterende luchtkolom aan de onderkant van een supercell kan in sommige gevallen uitgroeien tot een tornado. Maar zelfs in Amerika, het tornadoland bij uitstek, ontstaat maar bij 10% van de supercells een tornado.
De opstijgende warme lucht laat de horizontaal roterende kolom lucht (ontstaan door windschering) kantelen.
Nederlandse supercells
Alle lichten voor een supercell lijken vanmiddag op groen te staan in Nederland. Allereerst wordt het vandaag behoorlijk warm. De temperatuur stijgt naar zo'n 25 tot 32 graden. Alleen op de Wadden blijft de temperatuur wat achter. Naast warmte is vocht belangrijk voor het ontstaan van onweersbuien. Aan vocht hebben we door de buien van afgelopen nacht geen gebrek. Lokaal viel bijna 20mm. Daarnaast is de aangevoerde lucht uit Frankrijk een stuk vochtiger dan gisteren. Ook de wind gedraagt zich gunstig voor de ontwikkeling van heftige buien. Aan het aardoppervlak komt de wind uit het (noord)oosten, maar iets verder de lucht in komt de wind meer uit zuid(west)elijke richtingen.
In slechts een beperkt aantal gevallen bereikt de gekantelde, roterende kolom lucht de grond, waardoor sprake is van een tornado.
Tornado in jouw achtertuin
Al zijn de omstandigheden voor supercells vandaag in Nederland gunstig, het wil niet zeggen dat iedere bui vandaag van dit kaliber is. Slechts een enkele bui kan, in gunstige omstandigheden, zich vanmiddag ontwikkelen tot een supercell. Een supercell inclusief bijbehorend noodweer met kans op hagel, windstoten en veel regen en als alle puzzelstukjes op zijn plaats vallen dus zelfs een tornado. Al is de kans dat jij vandaag een tornado in jouw achtertuin treft te vergelijken met de kans op het winnen van de loterij vandaag. En dan is het nog maar de vraag of de jackpot valt...
