Momenteel zijn we met ruim acht miljard mensen op de aarde en met z’n allen zijn we ondanks alle wel goede initiatieven niet altijd heel duurzaam bezig. Het gevolg hiervan is dat Earth Overshoot Day ( de dag waarop de mens evenveel grondstoffen heeft verbruikt als de aarde in een jaar tijd kan genereren) dit jaar al op 1 augustus bereikt werd. Een groot probleem zijn bijvoorbeeld microplastics die inmiddels overal in gevonden worden en onze planeet erg bevuilen, niet alleen op het land maar ook in de oceanen. Nu hebben wetenschappers een type plastic ontwikkeld dan vanzelf oplost in zeewater zodat de vervuiling van de oceaan en ook de bodem kan verminderen maar ook hieraan kleven vraagtekens.
Microplastics
Microplastics zijn kleine plasticdeeltjes die kleiner zijn dan 5 millimeter in doorsnee. Ze kunnen op verschillende manieren in het milieu terechtkomen. Enerzijds door productie van opzettelijk hele kleine deeltjes die bijvoorbeeld in tandpasta, scrubmiddelen, cosmetica en kleding voorkomen. Anderzijds door de afbraak van grotere voorwerken zoals plastic flessen of door verwering door zon, wind en water. Microplastics zijn schadelijk voor mens en dier en komen overal terecht, in de bodem, in de lucht, in het lichaam en in het water zoals in de oceaan waar ze een groot probleem zijn voor het mariene leven, en doordat vissen geconsumeerd worden hopen microplastics zich ook op in de voedselketen en vormen zo een risico voor de gezondheid. De effecten van microplastics op het milieu zijn langdurig. Uit onderzoek is gebleken dat de concentratie plastic deeltjes behoorlijk is toegenomen door ons consumptie gedrag. Van 2,9 kg per vierkante kilometer in 2015 naar 14,2 kg in 2022. In slechts 7 jaar tijd een bijna vervijfvoudiging. Dit geeft wel de urgentie aan van het probleem.
Nieuw soort plastic
In Science is onlangs een onderzoek gepubliceerd over een nieuw soort plastic. Onderzoekers van het Japanse RIKEN Center for Emergent Matter Science hebben een materiaal gemaakt dat even sterk is als ons normale plastic maar met de eigenschap dat het wordt afgebroken als het in zout water terecht komt. Het materiaal bestaat uit een natriumverbinding en een stof gebaseerd op guanidinium. Deze verbinding is sterk en veerkrachtig maar lost binnen enkele uren op in zeewater zonder schadelijke restproducten. In de bodem degradeert het materiaal binnen 10 dagen en fungeert als meststof door fosfor en stikstof vrij te geven, al zal met name de stikstof ook weer problemen geven in het ecosysteem.
Wat zijn de uitdagingen
Hoewel deze plasticsoort veelbelovend is zijn er uiteraard ook problemen. De afbraak van dit materiaal is volledig afhankelijk van voldoende zout in het water dus in zoet water of in water met een laag zoutgehalte lost dit materiaal niet geheel op, en verder hangt er aan het maakproces nog een kostenplaatje. Een ander probleem is dus wat de afbraakproducten weer teweeg gaan brengen in het milieu. De oplossing blijft consuminderen van plastic en waarom zou je je tandenpoetsen met tandpasta waarin microplastics verwerkt zitten. Gek toch dat dat daar überhaupt in zit. In Nederland vond op 20 november het zwerfafvalcongres plaats met een overzicht van de huidige stand van zaken in Nederland rondom het terugdringen van zwerfafval waaronder de vele plastics die in de natuur terecht komen. Meer weten hierover vind je op schoudersonderschoon.nl
Zwerfafval opruimen op het strand van Katwijk (foto: Gieny Westra)
Arm en rijk
Er is een groot verschil tussen arm en rijk. De aarde dreigt aan welvaart ten onder te gaan maar er is een groot verschil tussen arm en rijk. Niet alleen voor wat betreft plastic gebruik maar ook bijvoorbeeld de uitstoot van broeikasgassen. Momenteel stoot de rijkste 1 procent van de wereldbevolking wel 50 keer meer broeikasgassen uit dan de 4 miljard mensen in de lagere inkomensklassen. Willen we de aarde “redden” dan is het van belang dat de 9 planetaire grenzen niet overschreden worden (bron: scientias):
1) Klimaatverandering: Door toegenomen broeikasgassen stijgen de temperaturen, wat leidt tot klimaatverstoring. Deze grens is overschreden.
2) Nieuwe stoffen: Synthetische chemicaliën en andere verontreinigende stoffen worden in gevaarlijke hoeveelheden in het milieu gebracht.
3) Ozonlaag: De ozonlaag beschermt ons tegen UV-straling. Deze herstelt zich, maar ligt nog onder het niveau van de jaren ’50.
4) Aerosolen: Luchtvervuiling door deeltjes verandert het klimaat. Dit blijft binnen veilige grenzen, maar is een zorg.
5) Oceaanverzuring: Extra CO2 maakt de oceanen zuurder, wat mariene ecosystemen schaadt. De grens is bijna overschreden.
6) Biogeochemische stromen: Stikstof- en fosforcycli zijn verstoord door overmatig gebruik van meststoffen.
7) Zoetwatercycli: Verstoring van waterbronnen door menselijke activiteiten heeft de veilige grens overschreden.
8) Landgebruik: Ontbossing en verstedelijking verminderen ecologische functies. Het bosareaal is te ver verminderd.
9) Biosfeer: Het verlies van biodiversiteit en de afname van soortenoverschrijding hebben de veilige grenzen gepasseerd.
Het zou toch mooi zijn als Earth Overshoot Day voortaan op 31 december zou vallen maar dan is er nog veel te doen. De aarde zucht onder onze welvaart en zolang alles om geld blijft draaien verandert er ondanks alle goede initiatieven te weinig. Dat bleek ook maar eens op de klimaattop (COP29).
