Door een combinatie van factoren was het de afgelopen weken - in tegenstelling tot de hoge verwachtingen - erg rustig op de Atlantische Oceaan. Inmiddels is dan toch een tropische storm ontstaan, Francine, die woensdagavond aan land komt in het zuiden van de Verenigde Staten.
Snelle intensivering of niet?
Dinsdagmiddag heeft tropische storm Francine een maximale windsnelheid van 'slechts' 105 km/h. Voordat een tropische storm geclassificeerd wordt als orkaan, moeten de windsnelheden 119 km/h of meer bereiken. Voor Francine lijkt het niet de vraag óf dat gaat gebeuren, maar wanneer. Momenteel zorgt wat droge lucht er nog voor dat de intensivering wordt beperkt, maar dat lijkt snel te gaan veranderen.
Sommige weermodellen laten Francine de komende 24 uur snel intensiveren met windsnelheden van meer dan 180 km/h en een typische vorm (inclusief een duidelijk ook) als gevolg. Bron: TropicalTidbits.
Met extreem hoge zeewatertemperaturen van (ruim) 30 graden bestaat de mogelijkheid dat Francine zogenaamde 'rapid intensification' - oftewel snelle intensivering - ondergaat. Daarvoor moeten de windsnelheden in 24 uur tijd met minimaal 45 à 50 km/h toenemen. De laatste jaren komt het steeds vaker voor dat orkanen snel aan kracht winnen. Klimaatverandering en het alsmaar warmer wordende zeewater laten dat toe, mits andere atmosferische factoren ook gunstig zijn.
Het zeewater in de Golf van Mexico is zeer warm. Bron: TropicalTidbits.
Wind, regen en stormvloed
Hoewel het nog enigszins onzeker is hoe snel Francine aan kracht gaat winnen, moet het zuiden van de Verenigde Staten zich in ieder geval op maken voor een behoorlijk krachtige orkaan. In het bijzonder de staat Louisiana, waarvoor ook al de nodige waarschuwingen zijn afgegeven. Ondanks dat een toename in windschering de orkaan op het laatste moment nog wat zou kunnen verzwakken, is officiële verwachting nu dat Francine aan land zal komen met windsnelheden van zo'n 160 km/h.
De officiële verwachting voor Francine. Bron: NHC.
Naast heel veel wind, zal Francine ook voor een behoorlijke stormvloed zorgen. Het water kan aan de kust ongeveer 2 à 3 meter hoger komen te staan dan normaal. En met beduidend minder goede kustbescherming dan hier in Nederland is het niet ondenkbaar dat sommige kustplaatsen gaan overstromen. Bovendien komt het overstromingsgevaar niet alleen vanaf zee: er plaatselijk 200 à 300 mm regen vallen. Nadat Francine aan land komt, zal de orkaan snel in kracht gaan afnemen.
Orkaan Francine zal flink wat regenwater gaan achterlaten in het zuid(oost)en van de Verenigde Staten, plaatselijk wel 200 tot 300 millimeter. Bron: WXCharts.
Einde van een bijzonder inactieve periode
Het orkaanseizoen in het Atlantisch gebied ging dit jaar van start met record-brekende orkaan Beryl. Mede dankzij het bijzonder warme zeewater groeide Beryl begin juli uit tot een orkaan van de 5e categorie. Nog nooit was er zo'n krachtige orkaan op de Atlantische Oceaan, zo vroeg in het seizoen. Het zou misschien wel een voorbode zijn voor een ongezien zwaar orkaanseizoen. Dat liep echter helemaal anders.
Een zeer gedetailleerd satellietbeeld van het oog van de bijzonder indrukwekkende categorie-5 orkaan Beryl begin juli. Bron: Copernicus/Sentielhub.
Na twee orkanen (Debby en Ernesto) die in de eerste elf dagen van augustus ontstonden, bleef het een hele tijd stil. En dat terwijl augustus na september gemiddeld de meest actieve maand is met gemiddeld vier tropische systemen. Het was zelfs één van de langste onderbrekingen van tropische activiteit in deze tijd van het jaar sinds het begin van de waarnemingen. Hoewel de kans op een bovengemiddeld actief seizoen dankzij de record-brekende start nog steeds groot is, zijn de verwachtingen inmiddels wel duidelijk minder extreem.
Leren van dit orkaanseizoen
De grote vraag is hoe de verwachtingen zo de fout in konden gegaan. Naar een precieze verklaring zal gegarandeerd nog onderzoek worden gedaan, maar het lijkt er vooralsnog op dat de oorzaak bij niet-zo-typische factoren ligt. Vaak wordt er gekeken naar de aanwezigheid van El Nino of La Nina, droge lucht en warm zeewater. Dit jaar stonden die parameters eigenlijk allemaal op (donker)groen, zo werd vooraf gedacht.
De stilte van de afgelopen weken lijkt echter ergens te liggen. Bijvoorbeeld bij de locatie van de zogenaamde intertropische convergentiezone (ITCZ). Daarop ontstaan clusters van onweersbuien die - eenmaal boven de oceaan - kunnen uitgroeien tot tropische stormen en orkanen. De afgelopen tijd lag deze zone veel noordelijker dan gebruikelijk. Dat leidde bijvoorbeeld tot ongebruikelijke regenval en overstromingen in Marokko, Algerije en Libië. Maar het had ook als effect dat de onweersbuien noordelijker op de Atlantische Oceaan terecht kwamen, waar de zeewatertemperaturen lager zijn.
Illustratie van hoe alles de afgelopen weken met elkaar samenhing. De ITCZ met veel buienactiviteit - groene en blauwe kleuren - lag boven Afrika (veel) noordelijker dan normaal. Dat veroorzaakte niet alleen voor uitzonderlijke regenval in delen van de Sahara, het zorgde er ook voor dat de geclusterde onweersbuien noordelijker op de Atlantische Oceaan, boven koeler zeewater, terecht kwamen. Kaart: TropicalTidbits.
Ook is de temperatuur op grote hoogte - meerdere kilometers boven het aardoppervlak - dit jaar extreem hoog. Daardoor is het verschil in temperatuur over de gehele atmosfeer kleiner dan in eerste instantie werd verwacht. En juist dat verschil in temperatuur is van belang voor het genereren van onstabiliteit en goed georganiseerde buien. Dat gaan we de komende dagen ook in ons land ondervinden: een combinatie van warm zeewater en koude lucht op hoogte gaan voor forse (onweers)buien zorgen.
