Momenteel is het orkaanseizoen in volle gang. Inmiddels hebben al 13 stormen een naam gekregen en de 14e orkaan is ook alweer in de maak op de Atlantische oceaan. Ondertussen komt tyfoon Maysak aan land bij Zuid Korea. Hoe deze superstormen ontstaan en waarom ze anders genoemd worden, lees je in deze blog.
Start van het orkaanseizoen
1 Juni is het Atlantische orkaanseizoen officieel van start gegaan. Dit loopt tot 30 november en markeert de periode waarin de meeste orkanen voorkomen boven de Atlantische oceaan. Ook elders in de wereld komen dit soort gigantische stormen voor, maar daar noemen we ze geen orkaan. Het zijn meteorologisch gezien exact dezelfde dingen en ze ontstaan dus ook op precies dezelfde manier, ze krijgen alleen een andere naam. Zo heten ze nabij Australië en Afrika een Cycloon, terwijl ze rond Azië juist een tyfoon genoemd worden.
Figuur 1: Wanneer noemen we het een orkaan, cycloon of tyfoon? In ons geval focussen we dus vooral op de Cariben en de zuidoostkust van de VS.
We spreken nu dus over het orkaanseizoen. Dat het een seizoen is wat begint op 1 juni en eindigt op 30 november, wil niet zeggen dat er buiten die periode nooit een orkaan voorkomt. Zo ontstond in januari 2016 orkaan Alex, die uiteindelijk een categorie 1 orkaan werd! Ook dit jaar zijn er al twee tropische stormen geweest die een naam gekregen hebben, op 16 & 27 mei, maar deze hebben het officiële stadium van een orkaan nooit gehaald. Desalniettemin blijft het zo dat 97% van de orkanen ontstaat tijdens het orkaanseizoen!
Naamgeving
Zoals ik net al zei, zijn er dit jaar dus al dertien tropische stormen geweest die een naam gekregen hebben. Om te begrijpen wanneer deze systemen een naam krijgen, moeten we even kijken naar de classificaties die ze krijgen aan de hand van hun windsnelheid. Om officieel een "orkaan" genoemd te mogen worden, moet zo'n systeem een gemiddelde windsnelheid van 119 km/h halen. Bij ons in Nederland staat dit gelijk aan windkracht 12, iets wat maar zelden gehaald wordt!
Figuur 2: Een orkaan van de eerste categorie. Uiteindelijk loopt deze schaal op tot een categorie 5 met windsnelheden van meer dan 257 km/h en een stormvloed van meer dan 5,5 meter!
Dit is dan pas een categorie 1 orkaan, de schaal loopt tot categorie 5... Een orkaan in die categorie heeft een gemiddelde (!) windsnelheid van maar liefst 257 km/h of hoger! Het spreekt voor zichzelf dat met zulke windsnelheden maar weinig overeind blijft staan. Maar een orkaan ontstaat natuurlijk niet zomaar, daar gaat wat aan vooraf.
In een heel vroeg beginstadium is de orkaan eerst een zogenoemde tropische depressie. Als het systeem uiteindelijk doorgroeit en een hogere windsnelheid produceert, wordt het een tropische storm. Vanaf nu krijgt het systeem ook een naam! Als de tropische storm uiteindelijk niet doorgroeit tot een officiële orkaan, heeft deze dus wel een naam aan zich gebonden. En wat die namen worden staat van tevoren al vast. Voor het seizoen van 2020 ziet die lijst er zo uit:
Figuur 3: De lijst met namen voor orkanen in het orkaanseizoen van 2020.
Hoe ontstaan orkanen?
In de eerste plaats heeft een orkaan zeewater nodig van tenminste 27 graden. Dat is erg warm! Deze eis zorgt er ook voor dat wij in Europa geen orkanen kennen, aangezien onze zeeën bij lange na niet deze temperatuur halen. Alleen de Middellandse zee kan af en toe zo warm worden, maar daar is simpelweg niet genoeg ruimte om een orkaan te laten ontstaan. Hier kan zich dan wel een zogenoemde "Medicane" vormen, daarover lees je hier meer.
Figuur 4: Een "mini-orkaan" boven Italie in November 2017! Hoe dit kon ontstaan lees je hier.
Het zeewater voor de kust van Afrika is warm genoeg voor het ontstaan van grote hoeveelheden onweersbuien, die het begin zijn van alle orkanen. Door natuurkundige processen verplaatsen deze onweersbuien zich dan richting het oosten. Het zeewater blijft hier erg warm, waardoor er steeds meer en meer onweersbuien ontstaan. Uiteindelijk vallen de losse onweersbuien nauwelijks meer te onderscheiden en wordt het één groot systeem: een tropische depressie.
Figuur 5: Ten westen van Afrika vormen de eerste onweersbuien boven het warme zeewater. Deze onweersbuien zijn het begin van bijna elke orkaan. Langzaam trekken ze in westelijke richting om uit te groeien tot een tropische depressie.
Vanuit die tropische depressie kan het hele systeem doorgroeien tot een tropische storm (het beestje krijgt nu een naam) en uiteindelijk tot een orkaan. Hoe gunstiger de omstandigheden (hoe warmer het zeewater bijvoorbeeld), hoe zwaarder de orkaan kan worden! Uiteindelijk zijn het vooral de VS en de Cariben die de meest zware exemplaren over zich heen krijgen.
Figuur 6: De meeste orkanen zijn op hun hoogtepunt boven de Caribische Eilanden. Daarna trekken ze verder richting Mexico of de VS.
Komt de orkaan vervolgens boven land? Dan zakt deze snel in elkaar. Het warme zeewater is namelijk de belangrijkste motor voor orkanen. Dit kan bijvoorbeeld de kust van de VS zijn, maar ook een groot eiland kan de orkaan al laten afzwakken. Het is wel belangrijk dat het oog van de orkaan dan boven land komt te liggen. Dit is het middelpunt, waar door neerwaartse bewegingen geen wolken zit. In het oog van een orkaan is het ook windstil, een erg rare ervaring als die over je heen komt terwijl je midden in een orkaan zit!
Figuur 7: De structuur van een orkaan. Het oog is de belangrijkste motor van het geheel, die het warme zeewater dus als brandstof gebruikt.
De orkaan zelf heeft gemiddeld een diameter van 500 km! Dat is dus erg groot, terwijl het oog ongeveer een diameter van 40 km heeft. Die 40 km moet dus boven land terecht komen om de orkaan te laten uitdoven. Uiteindelijk komt de orkaan terecht in onze bekende westelijke stroming. Hierdoor trekken ze uiteindelijk richting het oosten en komen sommige ook helemaal bij ons in Europa terecht! Omdat het zeewater echter flink koeler is, zal het bij ons nooit zo heftig zijn als aan de overkant van de oceaan...
Figuur 8: Alle orkanen die gemeten zijn t/m het jaar 2005 in een plaatje. Je ziet duidelijk hoe de meeste ten westen van Afrika ontstaan en vervolgens richting de Cariben trekken. Daarna buigen ze af naar het oosten en heel soms bereiken ze zelfs Europa!
Wat wordt dit seizoen verwacht?
Het seizoen van 2019 was wat betreft actieve orkanen redelijk gemiddeld. Voor 2020 werd verwacht dat het weer een iets actiever seizoen ging worden. Hier moet wel bij vermeld worden dat dit een erg grove verwachting is, gebaseerd op patronen die ze de afgelopen jaren hebben kunnen ontdekken. Dit mag dus met een flinke korrel zout genomen worden en is absoluut niet 100% zeker. Momenteel ligt het seizoen dus wel redelijk op schema, aangezien nummer 14 (Nana) in de maak is.
Figuur 9: De "orkaanverwachting" voor komend seizoen. 2019 was een actief seizoen wat betreft benoemde systemen, maar vrij gemiddeld wat betreft actieve orkanen. Dit jaar worden er dus iets meer verwacht.
