Het is de zomervakantie en voor sommige gaat het niet zoals bedacht met eerst hittegolven en nu noodweer in een groot deel van Zuid-Europa. Daarmee zijn er ook nieuwe records: eerst voor extreem hoge temperaturen en nu voor enorme hagelstenen!
Zwaar noodweer
Afgelopen dagen werden delen van de Alpen en vooral Noord-Italië geteisterd door extreem weer. In de nacht van maandag op dinsdag kwam het rond het Gardameer tot zwaar noodweer: onweersbuien met grote hagelstenen en windstoten. Sommige hagelstenen waren zo groot als tennisballen en sinaasappels.
Hagelstenen van dergelijke grootte is niet onmogelijk, maar wel zeer zeldzaam. Wel is het de afgelopen week meerdere keren voorgekomen. Op 19 juli is het record gebroken van de grootste hagelsteen ooit in Europa. In Carmignano di Brenta, Italië (ongeveer 50 km noordwest van Venetië) vielen er hagelstenen van 16 cm doorsnee! Maar dit record stond maar voor 5 dagen voordat het sneuvelde. Op maandagavond werd het dorpje Azzano Decimo (ook in Italië, ongeveer 90 km noordwest van Trieste) getroffen door enorme hagelstenen. Het is ook bevestigd door de European Severe Weather Database (ESWD) dat tijdens deze bui de grootste hagelsteen ooit in Europa is gevallen met een doorsnee van 19 cm! Dat is maar 1,2 cm kleiner dat het record der alle tijden: in 2010 viel er in Vivian, South Dakota een hagelsteen met een doorsnee van 20,3 cm.
Foto via Tornado in Italia
Maar hoe ontstaan zo'n grote hagelsteen?!
Hagelstenen gaan gepaard met (onweers)buien. Binnen zo'n bui bestaan er luchtbewegingen: warm stijgende lucht en koel dalende lucht (waarin de neerslag voorkomt). (Meer over het ontstaan van onweersbuien via deze link.)
De luchtbewegingen binnen een bui
De stijgende en dalende luchtbewegingen in een buienwolk zorgen voor de vorming van hagel. Onderkoelde waterdruppels in de onderkant van de wolk, kunnen door stijgende bewegingen in de wolkentoppen terechtkomen. Aan de bovenzijde van de wolk is de temperatuur onder het vriespunt. Dus bevriest het druppeltje. Door de dalende luchtbewegingen valt zo'n korreltje naar beneden. Het botst dan tegen waterdruppels lager af in de wolk. Door de stijgende luchtbeweging gaat het korreltje weer naar boven en kan het nieuwe laagje water bevriezen. Dus wordt de hagel groter en groter. Als ze zwaar genoeg zijn, vallen ze uit de wolk naar beneden.
Hoe heftiger en sterker de luchtbewegingen, hoe meer kan zo'n korreltje op en neer in een wolk bewegen en hoe groter wordt de hagelsteen. Zo ontstaan er dan grotere en hardere hagelstenen, soms zo groot als pingpongballen of golfballen.
Foto's: Marco (Venetië)
Heel af en toe zijn de hagelstenen zelfs nog groter! Dat komt bijvoorbeeld als een wat grotere hagelsteen tijdens het dalen in een bui, tegen een andere grote hagelsteen botst. Zulke grote hagelstenen bewegen tegen een hoge snelheid (soms wel rond 150 km/uur of meer) in zo'n buienwolk en als ze dan gaan botsen, worden ze samen geperst als een enorme hagelsteen.
Aantal 'ritten' aflezen van de hagel
Soms is het zelfs mogelijk om te schatten hoe vaak een hagelsteen door een bui is gereisd. Iedere beweging omhoog en omlaag levert een nieuwe ring op. Als de hagelstenen groot genoeg zijn, dan kun je het aantal ringen binnen de hagelsteen tellen. Dat geeft aan hoe vaak de hagelsteen op en neer is gegaan binnen een bui.
Hagelsteen met concentrische ringen (bron: ERZ via Wikipedia)
Waarom nu dit zware noodweer?
Afgelopen tijd was het erg warm in het zuiden van Europa. Daartegenover hadden we in Nederland te maken met wat koeler zomerweer. Op de grens tussen de hete lucht in het zuiden en de veel koelere lucht in het noorden, is de situatie ideaal voor zware onweersbuien om te ontstaan. Verder zorgt de Middellandse Zee voor voldoende vocht in de lucht. Het zeewater is ook enkele graden warmer dan normaal en dat zorgt er ook weer dat er meer vocht in de lucht terechtkomt via verdamping.
Met deze twee ingrediënten, dus temperatuurverschillen en vocht, kunnen onweersbuien ontstaan. Maar voor een supercell om te ontstaan, dus de extremen buien die de laatste paar dagen zorgden voor de enorme hagelstenen, is nog een extra ingrediënt nodig, namelijk wind. Als de wind met hoogte veel verandert in snelheid en richting, dan kan een supercell zich ontwikkelt.
Een supercell gisteren in Italië. Foto: Wouter van Bernebeek (Vicenza)
Nog meer extreem weer komende dagen?
De ergste van de hitte is inmiddels voorbij voor het zuiden en zuidoosten van Europa. Ook zorgt hogedruk voor een wat rustiger weerbeeld en blijft het zelfs morgen vrijwel overal droog in Italië en rond de Alpen. Rond dit hogedrukgebied wordt er echter warme lucht aangevoerd vanuit Noord-Afrika, waardoor de temperatuur weer enkele graden stijgt. Vanaf vrijdag staan er ook weer enkele buien op het programma.
Benieuwd naar het weer in jouw vakantieregio buiten onze landgrenzen?! Klik dan hier.
