Elk jaar op de 31e van januari publiceert het KNMI de ‘Staat van ons klimaat’. In dit rapport wordt het weer in Nederland van het afgelopen jaar belicht en hoe dat samenhangt met klimaatverandering in de rest van de wereld.
Recordwarm
De gevolgen van klimaatverandering zien we, zowel in Nederland als wereldwijd, steeds vaker. 2023 was voor Nederland het warmste jaar sinds het begin van de metingen (sinds 1901). De gemiddelde temperatuur in De Bilt was 11,8 °C. Hiermee werd het record van 2014 en 2020 (11,7 °C) verbroken. Afgelopen jaar was ongeveer 2,9°C warmer dan begin vorige eeuw (klimaatgemiddelde van 1901-1930, 8,9°C). Ook al was 2023 het warmste jaar sinds het begin van de metingen, toch waren er vorig jaar geen hittegolven en niet meer tropische dagen dan gemiddeld. Wel waren er veel meer warme dagen (20 graden of meer). Met 117 warme dagen in 2023 waren het er 24 meer dan normaal. Dat is bijna een complete maand! Ook waren er meer zomerse dagen (25 graden of meer) dan normaal.
Streepjescode maakt het in een oogopslag inzichtelijk wat de trend is. Hoe donkerder rood het streepje, hoe warmer het is. 2023 heeft het donkerste rode streepje in de reeks.
Als er wordt gekeken naar de tien warmste jaren van de reeks zijn deze alle van 1990 en daarna. De tien koudste jaren zijn alle van 1963 en daarvoor. De opwarmende trend is hierin ook duidelijk zichtbaar. De afgelopen tien jaren waren allemaal warmer dan enig ander jaar tussen 1901 en 1988. De verwachting is dan ook dat de komende decennia vrijwel zeker warmer worden dan het huidige klimaatgemiddelde (1991- 2020, 10,5°C).
Recordnat jaar - vooral in het najaar was het zeer nat (foto: Jessie van Neer)
Recordnat
2023 was niet alleen het warmste jaar, maar ook het natste jaar sinds de metingen. De landelijke neerslagmetingen begonnen in 1906. In 2023 viel landelijk gemiddeld maar liefst 1152 millimeter neerslag, 35% meer dan normaal. Normaal valt er namelijk zo’n 851 millimeter neerlag per jaar in ons land. Met de neerslagsom van 2023 werd het record van 1998 (1109 millimeter) verbroken.
Het wordt steeds natter, iets wat ook bij het veranderende klimaat hoort. 2023 Was het natste jaar uit de meetreeks.
Niet alle maanden in 2023 waren natter dan normaal. Februari was juist droger en eind mei en de hele maand juni liep het neerslagtekort juist fors op. In de maanden daarna was daar door het wisselvallige weer geen sprake meer van.
Warm oceaanwater
De grote hoeveelheid neerslag in het afgelopen najaar was zeer uitzonderlijk voor het huidige (en waarschijnlijk ook voor het toekomstige) klimaat. Het najaar was zo nat omdat de straalstroom langdurig boven onze regio lag. Hierdoor brachten de bijbehorende depressies veel regen. Die depressie werden nog eens extra ‘gevoed’ met water door het ongebruikelijk warme water van de Atlantische Oceaan (door het warme oceaanwater verdampt meet vocht dan normaal).
Ander klimaat
2023 was een bijzonder jaar, maar het past tegelijkertijd in de trend van een opwarmend klimaat. Nederland zal zich moeten aanpassen aan een ander klimaat dan het in het verleden kende.
De opwarming gaat hier in Nederland bovendien sneller dan het wereldwijde gemiddelde. Op wereldschaal komt de opwarming snel dichtbij de 1,5 graad, die wordt genoemd in het Parijse Klimaatakkoord. Dat het hier bijna twee keer zo hard opwarmt dan wereldwijd, komt voor een groot deel omdat land sneller opwarmt dan het water in de oceaan. Bedenk dan dat de wereld voor twee derde bestaat uit oceaanwater. Daarom ligt de gemiddelde opwarming wereldwijd lager dan opwarming op het land.
Een recordzonnige junimaand in 2023, tevens warm en droog (foto: Burry vd Brink)
Opmerkelijk zonnig
Ondanks dat het een recordnat jaar was, was toch zeer zonnig jaar. Landelijk gemiddeld scheen de zon 1913 uur. Normaal is dat zo’n 1774 uur. Het grootste deel van het overschot kwam op naam van de zonnige zomer met een recordzonnige junimaand. De combinatie van een extreem nat en zeer zonnig jaar is bijzonder. Eerdere natte jaren verliepen meestal ook somber.
2023 - een zonnig jaar. Juni 2023 was de zonnigste junimaand (sinds de metingen). bron: KNMI
En Europa?
Niet alleen bij ons, ook in Europa was het afgelopen jaar warm. 2023 was het op één na warmste jaar in Europa, 0,17 graden koeler dan het warmste jaar (2020). En 1,02 graden warmer dan het langjarig gemiddelde. Elf van de twaalf maanden waren voor Europa warmer dan normaal, alleen mei verliep iets koeler.
Temperatuur afwijking ten opzichte van de normaal -in een groot deel van Europa was het afgelopen jaar warmer dan normaal. bron: ECMWF
Ook in een groot deel van Europa verliep het jaar natter dan gemiddeld. De meeste droogte was te vinden in het zuidwesten van Europa. Daar wordt het door klimaatverandering steeds droger.
Natter dan normaal, maar de droge regio's in het zuidwesten van Europa steken hier duidelijk bij af. bron: ECMWF
Tegelijkertijd: zware regenval veroorzaakte op verschillende plaatsen overstromingen, zoals bijvoorbeeld in mei in het zuidoosten van Spanje en het noorden van Italië, in augustus in Zweden en Noorwegen en Slovenië en in de herfst in het oosten van Spanje en in Griekenland (storm Daniël). Aan het einde van het jaar zorgde aanhoudende regenval voor hoge rivierstanden en overstromingen in het noordwesten van Frankrijk, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.
bron: KNMI
