Door de toenemende droogte in Nederland neemt de kans op een natuurbrand toe. Natuurbranden zijn grillig. Vuur kan zich razendsnel verspreiden via kruinen van bomen en kan heel onverwachts op de grond opduiken. Een brandje in het bos, op de hei of in de duinen kan al snel uit de hand lopen.
Over het algemeen geldt dat in natuurgebieden met bos, heide, en/of gras(duinen) het risico op natuurbranden samenhangt met het seizoen en het weer in Nederland. In de lente en zomer neemt de kans op natuurbranden toe. Lange droge en zonnige periodes, maar ook wind zijn belangrijke aanjagers. Nu is het lenteseizoen van oorsprong een droge periode. De sapstroom komt weer op gang en trekt water uit de bodem en verdamping van water vindt plaats via de bladeren. Ook worden de dagen langer en de zon sterker. Allemaal factoren die een drogend effect hebben en zorgen dat de zogenaamde waterbalans negatief. Op 1 april en tot en met september start het KNMI dan ook jaarlijks met het meten van deze droogte via de droogtemonitor. Maar omdat dit jaar een gortdroge, februari/ en maartmaand kende, beginnen we met een achterstand van 45 mm. 
Door de aanhoudende droogte wordt inmiddels overal gesproeid om de gewassen te laten groeien en ook zaden te laten ontkiemen. foto: Ilse Kootkar
De ingrediënten voor een natuurbrand
Een natuurbrand kan alleen ontstaan bij een combinatie van 3 belangrijke factoren: brandstof, zuurstof en de ontstekingsbron, ook wel de branddriehoek genoemd. De brandstof is op dit moment de droge vegetatie. Voorgaande twee jaren waren kletsnat! Vegetatie, zoals grassen en heides, heeft hierdoor in 2023 en 2024 goed kunnen groeien. In de winter verdort dit, maar dit eerder weelderig groeiende goedje is potentiële brandstof voor nu. Zuurstof is nodig bij elke vorm van verbranding. Als je een kampvuurtje groter wilt maken, doe je dit door te blazen of te waaieren, ofwel, je creëert wind. Veel wind veroorzaakt dus niet alleen verspreiding van het vuur, maar laait het vuur ook verder op. Tot slot is een ontstekingsbron nodig. Dit kan bijvoorbeeld blikseminslag zijn, maar meestal zijn we zelf direct of indirect de veroorzaker. Een vuurtje stoken of een sigarettenpeuk zijn de meest voor de hand liggende menselijke oorzaken, maar ook een stukje (vergroot)glas in de zon, vonken van een machine of en hete uitlaatpijp in hoog, droog gras kan een veroorzaker van brand zijn. 
de branddriehoek. Alleen bij een combinatie van deze drie factoren kan brand ontstaan.
Vorig jaar hebben we in totaal 211 natuurbrandmeldingen over het hele jaar gehad, hierbij zijn veel kleine brandjes gerekend. In 2025 staat de teller inmiddels op 149 branden, waarvan 114 in maart. Dit is voor deze maand uitzonderlijk veel. Ook april doet al aardig mee. In 2 dagen werden maar liefst 26 natuurbranden gemeld. Veel grotere branden zijn inmiddels al in het nieuws geweest, zoals de grote natuurbrand in Drunen (nu gelukkig onder controle), die op de Brunssummerheide (onder controle), in de duinen van Heemskerk en vandaag woedt een grote natuurbrand op de Edese hei. Net als de andere branden kan deze zich snel verplaatsen door de harde wind die de afgelopen dagen waait. In bijna heel Nederland is dan ook opgeschaald naar fase 2 (vroeger was dit code oranje of rood). Hiermee wordt gewaarschuwd om extra alert te zijn om brand te voorkomen in het buitengebied, want het risico op brand is significant groter. Tijdens deze fase je natuurlijk nog steeds de natuur in, maar wees extra alert, gebruik je gezonde verstand en meld vooral in deze fase verdachte zaken of een brand direct via 112.
fase 2 bijna overal in Nederland. Dit is gelijk aan code oranje en/of rood bron: natuurbrandrisico.nl
Meer natuurbranden door klimaatverandering.
Doordat het wereldwijd steeds meer opwarmt, wordt het weer telkens extremer. Ja, er valt meer regen, maar het neerslagpatroon is steeds grilliger. Om een rigoureus voorbeeld te noemen: aan de voet van de Kilimanjaro in Kenia valt jaarlijks ongeveer evenveel regen als in Nederland. Tóch is het daar vaak langdurig en extreem droog. De extreme droogte maakt de toplaag van de grond keihard. Wanneer veel regen in een keer valt, spoelt het grootste deel hiervan bovengronds richting rivieren en de zee. De natuur heeft er zo maar weinig aan. Natuurlijk heeft dit in Kenia ook de maken met de regentijd en het droge seizoen, maar ook in Nederland zien we steeds vaker lange, extreem droge periodes, terwijl er gemiddeld tóch veel regen valt. Lange droge periodes verharden de toplaag van de grond. Wanneer er buien vallen is dit regelmatig heel lokaal en valt er soms zoveel dat het wateroverlast veroorzaakt. Ook bij ons bereikt dan een groot deel van het water niet de diepere grondlagen en ons grondwater. Op andere plekken valt juist helemaal niets. Klimaatverandering triggert dus extremer weer en ook langduriger droogtes horen hierbij. Ook kan een droge bodem veel sneller opwarmen dan een natte bodem. Warmte en droogte versterken elkaar dus. Klimaatverandering zorgt ervoor dat de frequentie van brandgevoelig weer, ofwel "fire weather" overal ter wereld toeneemt. Denk hierbij aan droog en warm weer met een stevige wind. Brand ontstaat dan gemakkelijk en kan zich ook snel uitbreiden.
De veroorzaker van de droogte
Als we kijken naar de drukverdeling op de weerkaarten zien we dat de droogte van de afgelopen maanden te koppelen is aan de positie van een hogedrukgebied dat vaak bij ons in de buurt lag en ligt. Al vaker zagen we de afgelopen weken hogedrukwerking in de buurt van de Britse Eilanden, Scandinavië en ook Nederland. We zeggen wel eens gekscherend “Goed weer bij ons is slecht weer in Spanje” en dit klopt nu absoluut. Hogedrukgebieden blokkeren bij ons de boel, waardoor lagedrukgebieden ver zuidelijk of juist ver noordelijk worden geforceerd. Hierdoor heeft het Middellandse Zeegebied al een tijd lang last van nat weer en geregeld ook noodweer. Alle regen heeft er wel voor gezorgd dat de stuwmeren in Spanje weer flink zijn opgevuld. 
Dankzij het hogedrukgebied schuiven slechtweergebied ver noord en zuid voorbij. In Spanje bijvoorbeeld is het al maandenlang kletsnat.
Voorlopig komt bij ons aan de droogte nog niet echt een eind. Op de lange termijn zit wel wat neerlag in de pluim, maar met elke nieuwe modelrun lijkt dit op te schuiven en hogedrukgebieden blijven bij ons domineren. De droogte buiten beschouwing latend, profiteren we hierdoor deze week van zonnig en warm lenteweer. In het weekend dipt de temperatuur, maar uitgebreide regenval zit er vooralsnog niet in. Kijk hier het uitgebreide weerbericht.
