Afgelopen week werden enkele plaatsen in het zuiden en zuidoosten van de Verenigde Staten getroffen door tornado’s. Met name in de staat Alabama is er lokaal zeer veel schade door het natuurgeweld. De tornado’s zijn wat vroeg voor de tijd van het jaar, maar het is niet uitzonderlijk dat ze in dit jaargetijde al voorkomen. Het is een van de meest extreme en indrukwekkende weersverschijnselen, maar tegelijkertijd zorgen tornado’s soms voor catastrofale verwoestingen…
Dit is een foto gemaakt in 1999 in Oklahoma van een tornado. Het ziet er indrukwekkend uit, maar tegelijkertijd is het ook dit geweld dat voor enorme verwoestingen kan zorgen.
Hoe ontstaat zo’n krachtige tornado?
Simpelweg zijn er twee factoren nodig voor het laten ontstaan van een tornado: onstabiliteit én windschering. Laten we beginnen met de onstabiliteit. Een onstabiele atmosfeer ontstaat kortweg door aan de ene kant de aanvoer van warme, tropische en vochtige lucht terwijl relatief koele lucht deze warmte probeert te verdrijven. Twee luchtsoorten komen als het ware met elkaar in ‘botsing’ en lucht kan dan maar één ding doen: stijgen. Warme vochtige lucht die stijgt, koelt af, condenseert en vormt een wolk. Als de lucht bovenin de atmosfeer relatief koud is, kan deze warme lucht steeds verder stijgen en ontstaat er een enorme bui waarbij onweer en hagel niet zeldzaam zijn. Deze wolk wordt ook wel de cumulonimbus genoemd.
Echter, bij zo’n bui is er dan nog niet meteen sprake van een tornado. Hiervoor hebben we windschering nodig. Dit kan worden gezien als het toenemen van de windsnelheid en het draaien van de wind met de hoogte. Het gevolg is dat er een roterende beweging in de lucht ontstaat. Vergelijk het maar eens met het draaien van een pen tussen je handen: als je een pen tussen je handen hebt en je duwt met je bovenste hand de pen vooruit, dan merk je dat het gaat draaien. Dit kan ook in de atmosfeer gebeuren. Het ontstaan van zo’n roterende luchtkolom is cruciaal voor het vormen van een tornado. Maar we zijn er dan nog niet…
Onstabiliteit in combinatie met windschering kan zorgen voor een roterende luchtkolom in een bui.
Stijg- en daalbewegingen
Binnen zo’n roterende onweersbui (ook wel een supercell genoemd) heb je sterke stijg- en daalbewegingen. Warme en vochtige lucht wordt de bui ingezogen en dient als voeding voor deze bui. De koude lucht daarentegen dendert met de regen naar beneden. Als deze stijg- en daalbewegingen sterk genoeg zijn kan de roterende luchtkolom in zo’n bui kantelen. Wanneer de luchtkolom verticaal is en de grond raakt is een tornado geboren!
Sterke stijgende- en dalende bewegingen in een bui kunnen ervoor zorgen dat de roterende luchtkolom langzaam gaat kantelen. 
Wanneer de roterende luchtkolom verticaal komt te staan en contact maakt met de grond, is een tornado een feit.
Indrukwekkend, maar catastrofaal
Meteorologisch gezien is het een interessant en prachtig fenomeen, maar kan soms vreselijk veel schade veroorzaken, complete dorpen van de kaart vegen en een groot vernielingsspoor door het landschap trekken. Ook de tornado’s van afgelopen week hebben in sommige plaatsen in het zuiden van de Verenigde Staten veel schade veroorzaakt, zoals de foto’s hieronder laten zien.
Tornado Alley
Je hebt er vast wel eens van gehoord: Tornado Alley. Het is een enorm gebied in het midden van de Verenigde Staten, waar (in de lente, min of meer het tornadoseizoen) de meeste tornado’s voorkomen. Waarom is juist dit gebied gevoelig voor zware tornado’s?
In dit gebied vindt er vaak een gevecht plaats tussen warme en vochtige lucht uit de Golf van Mexico en relatief koude lucht vanuit de Rocky Mountains (en droge woestijnlucht uit Mexico). Een onstabiele atmosfeer kan gemakkelijk ontstaan op deze manier. Wanneer de windschering ook meewerkt, heb je alle ingrediënten om supercellen te laten ontstaan met alles erop en eraan: tornado’s, hagelstenen zo groot als tennisballen en héél veel regen.
Tornado Alley is het gebied in de Verenigde Staten waar tornado's relatief het vaakst voorkomen.
Ook een ‘Tornado Alley’ in Europa?
Ook in Europa zijn tornado’s niet zeldzaam, zelfs in Nederland komen tornado’s wel eens voor. Op warme en vochtige zomerdagen kan tropische lucht vanuit de Middellandse Zee in aanraking komen met relatief koude lucht vanuit de Atlantische Oceaan. Als daarbij de windschering ook meewerkt, zijn ook in Europa tornado’s mogelijk. Het ‘Europese Tornado Alley’ loopt min of meer van Centraal-Frankrijk tot en met Duitsland. Vaak zijn de tornado’s niet zo zwaar als in Amerika, maar ook hier kunnen ze flinke schade veroorzaken. Nog niet zo heel lang geleden, in juni 2019, kwamen er ’s avonds enkele tornado’s voor boven Nederland die lokaal veel schade veroorzaakten.
Ook in Europa is er een gebied waar relatief het vaakst tornado's voorkomen. De frequentie en vaak ook de intensiteit van deze tornado's is lager dan in de Verenigde Staten, maar ook in Europa is er enorme schade mogelijk door dit natuurgeweld.
Voorlopig hoeven we in Nederland niet op dit natuurgeweld te rekenen! Het is de komende dagen rustig met van tijd tot tijd wat ruimte voor de zon en in dit weekend nog een spatje regen. De details kun je lezen in ons weerbericht.
