De afgelopen dagen was het vaak genieten van strakblauwe luchten, maar vanochtend werd meer dan de helft van Nederland wakker met grijze luchten. Toch wist de zon in de loop van de dag de ruimte te winnen. 

Wolken

Een wolk is een zichtbare verzameling van deeltjes, zoals ijskristallen en waterdruppels, op enige hoogte boven het aardoppervlak. Wolken komen niet alleen op aarde voor, maar ook op andere planeten. Deze bestaan dan uiteraard niet uit water. Bijvoorbeeld op de planeet Venus is er een dik wolkendek dat uit zwavelzuurdruppels bestaat.

De planeet Venus met de wolkenstructuren zichtbaar (bron: NASA)

Hoe ontstaat een wolk?

Als de luchtvochtigheid 100% is, spreken we van verzadigde lucht. De lucht is nog steeds helder. Wanneer de luchttemperatuur in zo'n geval daalt dan condenseert het water in de lucht rond fijne stofdeeltjes in de atmosfeer. Deze deeltjes, zoals bijvoorbeeld zand, pollen of industriële uitstoot, fungeren op dat moment als condensatiekernen, oftewel aerosolen. Er hopen zich vervolgens in de lucht op verschillende niveaus steeds meer minuscule waterdruppeltjes of ijskristallen op. Samen vormen ze de wolken die we vervolgens in de lucht terug zien.   

Er zijn echter meerdere wolkensoorten. Soms lijken ze op bloemkool in de lucht...

Archieffoto

... en andere keren weer als schapen

Archieffoto

Maar zoals vanochtend in het noorden en het midden van het land was het alleen maar grijs en grijs. Behalve dan voor de prachtige kleuren van de bloemen...

Inmiddels is de zon in een groot deel van het land te zien.

Als de basis van wolken onder de 2000 m vanaf het aardoppervlak hangt, is er sprake van lage bewolking en dat is dus wat er vanochtend voorkwam. Lage bewolking bestaat vrijwel altijd uit waterdruppels, maar kunnen soms ook uit ijskristallen bestaan (als het koud genoeg is). Lage bewolking kunnen we verdelen in verschillende soorten wolken zoals stratus, stratocumulus en nimbostratus. 

Stratus

Het woord stratus betekent in het Latijn op de grond of horizontaal uitgebreid, oftewel gelaagd. Dus kunnen we zeggen dat stratuswolken een laag van horizontale wolken zijn die in het onderste deel van de atmosfeer voorkomen. Stratuswolken hebben normaal een egale tint van grijs. De kleur ervan kan van donkergrijs tot bijna wit wisselen.

Ontstaan van stratus

Stratuswolken kunnen op twee manieren ontstaan. De éne manier is door opstijgende mist. Wanneer de zon ’s ochtends het aardoppervlak opwarmt, lost de mistlaag aan de onderzijde op en stijgt het restant vochtige lucht, waardoor een laag van wolken blijft hangen. Dit noemen we stratuswolken. Dat was vanochtend niet het geval. 

De andere manier waarop stratuswolken ontstaan is iets ingewikkelder. Als een warme, vochtige luchtlaag grootschalig vanaf het aardoppervlak opstijgt, verlaagt de druk ervan. Daardoor verhoogt de relatieve luchtvochtigheid, waardoor condensatie kan plaatsvinden. Vervolgens vormen zich stratuswolken.

Oplossende bewolking

Vanaf de Noordzee stroomt er dus zo'n laag van bewolking binnen. Inmiddels heeft de zon ervoor gezorgd dat lucht aardig is opgewarmd. De warme lucht is gaan stijgen en daarmee is ook de stratus gaan stijgen. Van onderaf wordt de lucht warmer, waardoor de wolkendruppeltjes verdampen. Tegelijkertijd stijgt de bewolking en komt deze in een drogere luchtlaag terecht. Daardoor verdampt ook aan de bovenzijde van de stratus het water. En het resultaat daarvan is vanmiddag goed te zien: op de meeste plaatsen vrijwel geen wolkje meer aan de lucht!

Komende dagen opnieuw stratus?!

Vanavond, als de lucht weer aan het afkoelen is, trekt vanaf de Noordzee de lage bewolking weer het land op. In de loop van de nacht wordt het in het hele land weer bewolkt. En morgen dan?! Ctrl C + Ctrl V: opnieuw een grijze start met in de loop van de dag meer zon.