Vroege vogels moesten vanochtend zeer plaatselijk ruiten krabben, terwijl mensen vanmiddag al in een T-shirt op het terras konden zitten. Zo'n groot verschil in temperatuur binnen één dag! Hoe kan dat? In deze blog beantwoorden we 6 vragen over de dagelijkse gang.
Wat is de "dagelijkse gang"?
Met de dagelijkse gang wordt het verschil tussen het koudste en het warmste moment van de dag bedoelt. In het Limburgse Ell was het vanochtend vroeg op het koudste moment 0,4 graden, terwijl het er nu zo'n 19,2 graden. De dagelijkse gang is dan 18,8 graden (19,2 - 0,4).
Blog: Grote dagelijkse gang!
Wanneer is de dagelijkse gang het grootst?
De dagelijkse gang is vooral groot wanneer er weinig bewolking is, en wanneer de zon krachtig is. Daardoor is de dagelijkse gang het grootste in de seizoenen met het minste bewolking (lente en zomer). Tussen deze twee seizoenen onderscheidt de zomer zich van de lente doordat in de zomer de zon ook het meest krachtig is. In de maanden mei t/m augustus is het verschil tussen dag en nacht het grootste, gemiddeld is het overdag ruim 9 graden warmer dan 's nachts. Het verschil (de dagelijkse gang) is in december en januari het kleinste, dan is het overdag gemiddeld 5 graden warmer dan 's nachts. De grijze lijn toont het gemiddelde verloop van de dagelijkse gang.
De rode en blauwe lijnen tonen respectievelijk de records grootste en kleinste dagelijkse gang. Zoals je ziet kan het het hele jaar door zo zijn dat het verschil tussen het warmste en het koudste moment tussen de 0,5 en 2 graden ligt. Qua grootste dagelijkse gangen zien we dat de records van maart t/m oktober rond de 20 graden liggen. In de winter komen dagelijkse gangen van 20 graden zeer zelden voor.
De afgelopen dagen was het verschil tussen dag en nacht ook zeer groot. Het blijkt dat we op 5, 6 en 8 maart het datumrecord verbroken hebben. Nooit eerder was het verschil tussen dag en nacht op deze dagen zo groot. Op 5 maart was het 's nachts in Eindhoven -4,1 graden, overdag steeg het kwik pijlsnel naar 17,0 graden. Dat is een verschil van 21,1 graden! Deze periode is dus wel speciaal, we zitten wel in de buurt van recordwaarden. Geen jaar- of maandrecords, maar wel dagrecords.
Links zie je de datums, in het midden de dagelijkse gang die we de afgelopen week behaalden, rechts zie je de oude records.
Wat is de recordhouder grootste dagelijkse gang?
Zoomen we verder in op de records qua grootste dagelijkse gang dan zien we dat deze aan de kust iets lager liggen dan landinwaarts. In de kustprovincies zijn de verschillen tussen dag en nacht nooit groter geweest dan 19,9 tot 21,7 graden. In het binnenland zijn de verschillen tussen dag en nacht vaak groter, hier liggen de records dan ook tussen de 22,3 en 25,5 graden verschil. Het landelijke record ligt in handen van Volkel (25,5 graden verschil). Dit werd behaald op 14 september 1964. Toen was het 's nachts 5,8 graden, terwijl het 's middags 31,3 graden werd.
Van de 14 oudste weerstations zie je hierboven wat het record is voor grootste verschil tussen minimum- en maximumtemperatuur.
Wat is de recordhouder kleinste dagelijkse gang?
Er zijn twee dagen in de meetreeks waarop het verschil in temperatuur op een dag slechts 0,3 graden was. Dat waren 1 maart 1946 en 4 maart 1915. In 1946 lag de temperatuur in De Bilt tussen de -1,0 en -1,3 graden. Op 4 maart 1915 lag de temperatuur in Vlissingen tussen de 4,4 en 4,7 graden. Dat de temperatuur de hele dag constant rond vrijwel exact dezelfde waarde heeft geschommeld is best bijzonder.
Is de dagelijkse gang groter geworden?
Doordat de luchtvervuiling succesvol is aangepakt is er tegenwoordig minder bewolking. Minder bewolking zou kunnen leiden tot een grotere dagelijkse gang. In de werkelijke data zien we een dalende trend tussen 1901 en 1960 en een stijgende trend tussen 1960 en 2024. De laatste 30 jaar is het aantal zonuren met 27% gestegen, terwijl de dagelijkse gang met 8% groter werd. De dagelijkse gang neemt dus licht toe.
De hoogste gemiddelde dagelijkse gang hadden we in 2003, toen was het verschil tussen dag en nacht gemiddeld 10,1 graden.
Blauw: De Bilt. Paars: gemiddelde van Vlissingen, De Bilt, De Kooy, Eelde, Maastricht.
Blijft de dagelijkse gang komende week zo groot?
We hebben de afgelopen week geprofiteerd van een hogedrukgebied met heldere omstandigheden, maar na maandag gaat het weer omslaan. We krijgen te maken met vochtigere lucht, wat leidt tot meer bewolking en kleinere verschillen tussen de temperatuur overdag en 's nachts. Van 15 tot 20 graden verschil gaat de dagelijkse gang terug naar circa 10 graden verschil tussen overdag en 's nachts.
