Heb je je wel eens afgevraagd hoe belangrijk de duinen zijn voor Nederland? Ze beschermen de kust tegen overstromingen maar hebben veel te verduren. Het is belangrijk om te weten hoe duinen zich vormen. Uiteraard is zand van belang maar zeker ook planten, hoe zorgen zij voor duinvorming en bij welke weersomstandigheden gebeurt dat het snelst en wat is de impact van klimaatverandering?
Duinen
Duinen zijn op een natuurlijke manier ontstaan en beschermen tegen overstromingen. De Nederlandse kust kenmerkt zich doorbrede zandstranden met daarachter de duinen. Als we kijken naar de Atlantische kust in West-Europa dan bestaat van de ruim 15000 km kust zo’n 3000 km uit duinen. Hiervan ligt ongeveer 250 km langs de Nederlandse kust en beslaat een oppervlakte van 40.000 hectare, iets meer dan 1% van de totale oppervlakte van Nederland. De duinen kennen een gevarieerd landschap, daarom komen er vele honderden soorten planten en dieren voor. Er broeden ook veel vogels en het is een walhalla voor vlinders.
Onderzoek
Duinen hebben veel te verduren, enerzijds door duintoerisme en anderzijds door weer en klimaat. Zo zorgen stormen zoals bijvoorbeeld storm Eunice deed drie jaar geleden vaak voor een enorme strand en duinafslag. Onderzoekers van de Wageningen Universiteit hebben onderzocht hoe grassen helpen bij de vorming van (nieuwe) duinen en onder welke weer en omgevingsomstandigheden dat het snelst gebeurt en ook wat de invloed is van klimaatverandering hierop. Vaak wordt bij duinen alleen gekeken naar de rol van zand maar nu juist naar planten (bron: WUR)
Strand- en duinafslag na storm Eunice die in februari 2022 over Nederland raasde (foto: Ben Roozendaal, Heemskerk)
Experiment
Op twee stranden, Terschelling en Den Haag, zijn 750 onderzoekspercelen gemaakt. Gekeken is hoe duinen zich in hun allereerste stadium ontwikkelen en welke omgevingsfactoren op de langere termijn juist tot plantengroei leiden. In die onderzoekspercelen zijn ruim 190.000 zaden en 6000 stukken wortel van helm- en biestarwegras begraven.
Proefopstelling experiment (bron: beeldmateriaal.nl)
In een jaar tijd ontstonden in 11% van de percelen kleine duintjes. Om dit te kunnen verklaren werden de verschillende omgevingsfactoren van de proefpercelen met elkaar vergeleken waaronder de hoogte van het strand (aanwas en erosie), zoutgehalte en hoe nat de bodem was. De uitkomst was dat duinvormende grassen om zich te kunnen ontwikkelen een klein beetje zandbedekking nodig hebben, een beperkte hoeveelheid zout en bovengemiddeld natte omstandigheden zoals behoorlijk wat regen. Deze drie dingen zorgden ervoor dat er kleine duintjes gevormd werden. Als er eenmaal zand wordt vastgehouden kan de duin verder groeien. Gras houdt zand vast, groeit er boven uit, houdt weer meer zand vast, gras groeit weer hoger etc.
Duinvorming op een proefperceel op het strand bij den Haag (bron: Jan-Markus Homberger)
Weer- en klimaatinvloed
Tijdens storm aan de kust kunnen duinen gemakkelijk beschadigd raken en grassen door erosie wegspoelen. Ook worden hele stukken gras inclusief de wortelstokken meegevoerd naar andere plekken waar ze opnieuw kunnen uitlopen en er zich weer nieuwe duinen kunnen ontstaan mits de omgevingsomstandigheden zoals hierboven beschreven zijn ideaal zijn. Door klimaatverandering is het waarschijnlijk dat er in Nederland vaker extreme weersomstandigheden zijn waardoor grassen minder tijd krijgen om zich te kunnen vestigen waardoor er ook minder tijd is voor duinontwikkeling. Grassen hebben voorkeur voor veel regen (maar geen hoosbuien), maar als een storm gevolgd wordt door een droog jaar zullen de graszaden en wortelstokken moeite hebben om opnieuw uit te groeien waardoor duinvorming dus lastig wordt.
