Afgelopen dagen waren er op meerdere plaatsen in Nederland van deze prachtige "veren" aan de hemel te zien. Dit is een vorm van hoge bewolking en staat bekend als cirrus uncinus. Er zijn ook andere vormen van hoge bewolking...
Sluierwolken, hoge bewolking, cirrus.. het gaat allemaal om hetzelfde. Dus wolken op grote hoogte, namelijk zo'n 6 tot 12 kilometer hoogte. Het woord cirrus komt van het Latijns dat betekent krul van het haar.
Cirruswolken zien er meestal delicaat en onregelmatig uit, vaak met lange witte staarten. Dit soort wolken wordt gevormd wanneer warme, droge lucht stijgt, waardoor waterdamp zich op grote hoogte afzet op stofdeeltjes.
Cirrus produceert nooit neerslag, of tenminste geen neerslag dat het aardoppervlak bereikt. Wel kan er ijskristallen uitvallen die dan strepen aan de onderkant van de wolk vormen. Deze ijskristallen smelten (eigenlijk sublimeren) vrij snel nadat ze uit de wolk vallen, omdat er een laag droge lucht onder de wolk voorkomt. Deze vallende strepen noemen we in de meteorologie virga.
De strepen onder de wolken noemen we virga. Foto: Alfred Ockhuijsen (Tilburg)
De piekerige vorm van cirrus komt door die windstromen op grote hoogte die de ijskristallen verdraaien en verspreiden om de kenmerkende lange staarten te vormen. Daardoor bestaan er verschillende vormen van cirrus:
Cirrus fibratus
De cirrus fibratus-wolken zien er vezelachtig en draderig uit en zijn de meest voorkomende cirruswolken.
Foto: Ariën Boer (Terschelling)
Cirrus uncinus
De vorm van cirrus uncinus is een beetje vergelijkbaar met een langgerekte komma.
Foto: Sabine Capello (Zeeland)
Cirrus spissatus
Dit soort cirrus staat ook bekend als cirrus densus of cirrus nothus. Ze zijn de hoogst voorkomende wolken en kunnen zelfs af en toe tot in de stratosfeer ontstaan. Soms is dit wolkensoort dicht genoeg om het zonlicht te versluieren. Het woordt spissatus betekent vervlochten en dus is cirrus spissatus bijna als vervlochten haar.
Foto: Lesley Draak (Haarlemmerliede)
Cirrus castellanus
Het woord castellanus laat je denken aan een kasteel en uiteraard dan de torentjes ervan. En dat is precies waar dit soort cirrus hun naam van heeft. Deze wolken zien eruit als torentjes aan de hemel.
Foto: GerritR via Wikipedia
Cirrus floccus
Het laatste wolkensoort is cirrus floccus. Deze wolken zien eruit als wattenvlokjes, oftewel wol-lokken zoals de betekenis van hun naam.
Foto: Paula de Lange (Heemstede)
Er bestaan ook nog twee andere soorten hoge bewolking, namelijk cirrostratus en cirrocumulus. Cirrostratus is een dun type wolk en kan eruitzien als een tamelijk transparante deken, soms met een vezelige structuur.
Cirrostratus. Foto: Johan Klos (Alblasserdam)
Cirrocumulus ziet er net weer wat anders uit. Net als cumuliforme en stratocumuliforme wolken op lagere hoogte, betekent cirrocumulus convectie. In tegenstelling tot cirrus en cirrostratus bevat cirrocumulus een kleine hoeveelheid vloeibare en onderkoelde waterdruppels. Cirrocumulus zijn meestal witte, vlekkerige wolkenvelden met rimpels of plukjes zonder grijze tinten.
Cirrocumulus. Foto: Willie Elschot (Borculo)
Behalve voor cirrocumulus, heeft de zon vaak geen moeite om door hoge bewolking te schijnen. Dus daarom ook de naam sluierbewolking. En als deze sluiers aan de hemel voorkomen, is er vaak spraken van...
Optische verschijnselen
Cirrusbewolking kan vaak zorgen voor prachtige optische verschijnselen in de lucht. Dat komt omdat dit soort bewolking voornamelijk uit ijskristallen bestaat die het zonlicht op een bepaalde manier breken en weerkaatsen. Denk bijvoorbeeld aan een halo rond de zon...
Foto: Sander Straat (Spijk)
een bijzon...
Foto: Chris van der Voet (Katwijk aan Zee)
of een circumzenitale boog zoals in de foto hieronder. Mooi, toch?!
Foto: Shirley Zuijderduijn (Katwijk aan Zee)
Soms zijn cirruswolken ook iriserend. Ook dit verschijnsel is te zien in de buurt van de zon of de maan. Het iriseren treedt op ten gevolge van interferentie (dus de samen- of tegenwerking van golven) en lichtbreking op.
Foto: Nely V Frankenhuyzen (Beusichem)
Een voorblik op het weer dat gaat komen
Zitten er alleen enkele cirrus wolken aan de lucht, dan heeft het waarschijnlijk geen betekenis. Is er echter een groter gebied met cirrus bewolking, kan het duiden op een weersverandering: er komt een front aan of er zit een storing in de bovenste luchtlagen. Als er een warmtefront nadert, verspreiden de cirruswolken zich tot cirrostratus, die vervolgens dikker worden en zakken (m.a.w. de wolkenbasis wordt lager) tot altocumulus en altostratus. De wolken die dan volgen zijn de regen-dragende nimbostratuswolken die gepaard gaan met het warmtefront.
Wanneer cirruswolken een koufront, buienlijn of een meercellige onweersbui voorafgaan, komt het omdat ze van het aambeeld (de bovenkant van een onweersbui) vooruit worden geblazen. Uiteraard volgt de bui en dus de cumulonimbuswolk kort erna.
Ook bij tropische cyclonen (oftewel orkanen of tyfoons) komt cirrusbewolking voor. Normaal gesproken waaieren cirruswolken vanaf de oogmuren van een tropische cycloon uit. (Een oogmuur is de ring van onweerswolken die het oog van een tropische cycloon omringen.) Deze hoge wolken bij een tropische cycloon gaan gepaard met de uitstromende winden op grote hoogte van een tropische cycloon.
Een satellietfoto van orkaan Isabel met aan de westen- en zuidenkant sluierbewolking. Deze foto is gemaakt op 10 september 2003 (Bron: NASA)
