Met temperaturen rond 9 à 10 graden is het vandaag misschien moeilijk voor te stellen, maar begin volgende week kan de thermometer maar zo eens -10 graden aangeven! En dat niet alleen, in de loop van het weekend kleurt een groot deel van het land wit! Voor de winterliefhebbers goed nieuws dus. Maar met de komst van winterweer komen ook de winterse perikelen om de hoek kijken, zoals gladheid. Naast gladheid door de sneeuwval is dit weekend regionaal ook kans op de verraderlijke gladheid door IJzel!
Koudepomp
Tot en met zaterdag overdag is er nog niet veel aan de hand in Nederland. Het zal meest bewolkt zijn en in het zuiden kan wat regen vallen. Verder wordt het overdag zo’n 3 tot 5 graden. In Frankrijk daarentegen ontwikkelt zich een lagedrukgebied en dat zet koers in onze richting. Het lagedrukgebied neemt nog wat zachte lucht en een neerslaggebied met zich mee. In Nederland draait ondertussen de wind en met een aantrekkende noordooster stroomt koude lucht over ons land uit. Eind van de middag gaat het in het zuiden regenen en het neerslaggebied breidt zich ’s avonds over het land uit. Omdat er tegelijkertijd koude lucht uit het noordoosten wordt ingepompt gaat de neerslag in het midden en noorden van Nederland al snel over in sneeuw. Zo vormt zich in het midden, oosten en noorden in de loop van zaterdagavond al snel een laagje sneeuw.
Spiegelgladde ijslaag door IJzel (Jannes Wiersema)
Onderkoelde regen
In het zuiden wordt in eerste instantie nog zachte lucht aangevoerd en valt de neerslag ’s avonds nog als regen en natte sneeuw. Het overgangsgebied van regen in het zuiden en de sneeuw iets noordelijker is er een om in de gaten te houden. Daar kan het namelijk IJzelen! We spreken vaak van IJzel wanneer er regen op een bevroren ondergrond valt, bevriest en er een spekgladde laag ijs op het wegdek ontstaat. Het gaat echter iets verder. In de meteorologie is pas sprake van IJzel wanneer de regendruppel onderkoeld is, ofwel onder nul is. Maar dan bevriest het toch? Nee, dat hoeft niet. Het vriespunt van puur zuiver water ligt veel lager dan onze bekende 0 graden Celsius. Uit onderzoek is gebleken dat dat pure water afgekoeld kan worden tot waarden -48 graden Celsius en nog vloeibaar blijft!
IJzel ontstaat meestal aan het eind van een vorstperiode (de situatie voor komend weekend is hierop een uitzondering). Hierbij vallen sneeuwvlokken door een warme laag lucht. Hierdoor smelten de vlokken en worden druppels gevormd. Vervolgens vallen deze druppels door een koude laag boven het aardoppervlak. Hierdoor wordt de temperatuur van de druppels onder het vriespunt, maar ze bevriezen niet. Onderkoelde regen, ofwel IJzel!
Dansende lijnen
Terug naar de IJzel. Zodra zo’n onderkoelde waterdruppel in aanraking komt met wat dan ook, bevriest ’t vrijwel direct. Je kunt je dan voorstellen dat er bij heel veel van die onderkoelde waterdruppels (IJzel) vrij snel een ijslaag ontstaat op wegen, auto’s, lantarenpalen en hoogspanningsmasten etc. Het ijs groeit snel aan op de takken van bomen, worden topzwaar en breken af. Kabels van hoogspanningsmasten veranderen door het ijs van vorm en kunnen door de wind gaan ‘dansen’, met als gevolg stroomstoringen. Het dansen van stroomkabels gebeurde bijvoorbeeld in Noord-Nederland in januari 2016.
Op wegen levert dat een verraderlijke en spekgladde ijslaag op. Verraderlijk, omdat de weg gewoon nat lijkt en niet bevroren. De spekgladde laag biedt totaal geen grip, waardoor vaak veel ongelukken gebeuren in het verkeer.
Natte weg? Nee, spekgladde ijslaag door IJzel! (Jannes Wiersema)
IJzel hardnekkig en lastig
In de gladheidsbestrijding is IJzel ook een hele lastige. Wanneer er voorafgaand aan sneeuw preventief is gestrooid zorgt het zout ervoor dat de weg begaanbaar blijft. Zodra de sneeuw op het zout valt en zich mengt smelt de sneeuw. Bij IJzel werkt niet zo. IJzel mengt zich niet zo makkelijk met het zout, maar vormt juist heel snel een ijslaag bovenop het zout. De enige manier om de wegen enigszins begaanbaar te houden is zout te blijven strooien tijdens het ijzelen. Maar ja, zodra de strooiwagen weer voorbij is… ja dan ligt er al snel weer een nieuwe laag ijs over het zout. Daarnaast is het ook voor de strooiwagen soms lastig om in ijzel-situaties op de weg te blijven.
Er vormt zich een ijslaag op de zoutkorrels.
Opgepast
Komend weekend wordt het dus oppassen geblazen. In het noorden, midden en oosten van het land volgt in de loop van zaterdagavond sneeuw. Tot en met zondagavond kan 10-20 cm sneeuw vallen, lokaal zelfs meer! In het uiterste zuiden zal er eerst regen en natte sneeuw vallen. In het gebied rond de grote rivieren en volgens de laatste berekeningen ook in het zuidoosten, is kans op IJzel! Houd voor de laatste stand van de verwachting de berichtgeving in de gaten. Oppassen dus, maar vergeet ook niet te genieten van het winterweer!
Blauw is sneeuw, groen is regen. Het rode gebied geeft de IJzel weer (ECMWF). Aandachtsgebied is het zuiden/zuidoosten en rivierengebied. (bron: Kachelmann)
