We zitten midden in een koude periode. 's Nachts daalt de temperatuur tot diep in de min en op sommige plaatsen blijft de temperatuur ook overdag onder het vriespunt! Dus is er sprake van vorst, vorstdagen en ijsdagen, maar wat is het verschil?!
Vorst
Wanneer de temperatuur op anderhalve meter hoogte onder het vriespunt daalt, is er sprake van vorst. Het houdt er verband mee dat water met een temperatuur onder de nul graden bevriest. Er bestaan verschillende gradaties vorst:
- lichte vorst (-0,1 t/m -5,0 graden)
- matige vorst (-5,1 t/m -10,0 graden)
- strenge vorst (-10,1 t/m -15,0 graden)
- zeer strenge vorst (-15,1 graden of lager)
Wanneer de temperatuur op 10 cm hoogte onder het vriespunt daalt, noemen we het vorst aan de grond of nachtvorst.
Vorstdagen
Een vorstdag is een etmaal waarop het op anderhalve meter vriest. Dat kan van lichte tot zeer strenge vorst zijn. Op een vorstdag ligt de minimumtemperatuur onder het vriespunt. Vorstdagen in Nederland komen normaal tussen oktober en april voor, maar soms komt de temperatuur in september en mei zelfs nog onder nul graden uit. Gemiddeld zijn er in Nederland 50 vorstdagen per jaar.
IJsdagen
Een ijsdag is een vorstdag waarop het de hele dag blijft vriezen. Dat betekent dat de temperatuur het gehele etmaal niet boven nul graden uitkomt. De meeste ijsdagen komen in de meteorologische winter voor, dus in december, januari en februari. In november en maart komen alleen bij hoge uitzondering ijsdagen voor. Gemiddeld zijn er (in De Bilt) ongeveer 7 ijsdagen per jaar. Maar dit varieert wel sterk van jaar tot jaar. In de afgelopen 100 jaar waren er in De Bilt maar 6 winters zonder ijsdagen.
Hoe streng een winter is, kan door het aantal ijsdagen worden bepaalt. Een koudegetal, oftewel het Hellmanngetal, is eigenlijk meer gebruikelijk. Laatstgenoemde is een maat voor de kou in de periode 1 november t/m 31 maart van een bepaald jaar. Het Hellmanngetal wordt bepaalt door de etmaalgemiddelde temperatuur op ijsdagen te sommeren met het weglaten van de min. Meer over het Hellmangetal vind je in ons eerdere blog.
Het effect van heldere luchten op de temperatuur
De afgelopen dagen was het erg koud. Deels door de aanvoer van arctische lucht uit Rusland, maar ook als gevolg van de kraakheldere nachten. 's Avonds en tijdens de nachten straalt het aardoppervlak, onder een heldere hemel, meer warmte uit dan tijdens bewolkte omstandigheden. Dat komt omdat de wolken de warmte terug reflecteren naar het aardoppervlak. Tijdens nachten zonder wolken kan de warmte, die overdag door de zon aan de aarde is afgegeven, naar de ruimte ontsnappen. Hierdoor koelt het onder de sterren vaak veel verder af.
Overdag zorgen heldere luchten juist voor het tegenovergestelde. Dan absorbeert het aardoppervlak de warmte van de zon. Als het dan bewolkt is, zorgen de wolken er juist voor dat de warmte van de zon het aardoppervlak niet kan bereiken. Vervolgens stijgt de temperatuur ook niet zo snel als op een zonovergoten dag.
Hoe koud wordt het de komende dagen?
Tot en met vrijdag vriest het 's nachts matig. Lokaal kan de temperatuur zelfs tot rond -10 graden dalen. Plaatselijk misschien wel strenge vorst. Ook overdag blijft de temperatuur, vooral woensdag en donderdag, op veel plaatsen onder het vriespunt steken. Dat betekent dat we deze week een aantal ijsdagen kunnen ervaren en dit zo in het staartje van de winter! Donderdag begint zelfs de meteorologische lente al. De koudste 1 maart ooit was die in 1947. Toen werd het in Eelde maximaal -3 graden! De komende dagen gaan lokaal vast wel enkele dagrecords sneuvelen!
Hoe lang blijft het nog koud?
Zaterdag draait de wind en komt dan uit het zuiden tot zuidoosten. Daardoor wordt wat zachtere lucht aangevoerd. Vanaf dan komt de temperatuur iedere dag iets hoger uit. Volgende week komen we weer op normale waarden uit voor begin maart, dus rond minimaal plus één en maximaal 7 graden. De overgang naar dit zachtere weertype gaat gepaard met sneeuw en ijzel, kijk hier voor de details.
