Als je niet in het uiterste noorden was vandaag, heb je het waarschijnlijk wel gemerkt: het was uitermate zonnig en ook erg zacht buiten! Dat terwijl er vanochtend nog op veel plekken autoruiten gekrabd moesten worden... Het werd uiteindelijk nog warmer dan gepland, wat een datumrecord heeft opgeleverd. Maar hoeveel zegt zo'n datumrecord nu precies?

Mistige start

Vanochtend vroeg leek er nog helemaal geen zonnige dag in het vooruitzicht te liggen: het was bewolkt en mistig met op veel plaatsen zelfs dichte verkeersbelemmerende mist. Het KNMI had hiervoor dan ook code geel uitgegeven. Deze mist trok echter in een groot deel van Nederland al snel op, waardoor er ruimte kwam voor de zon! Heel veel ruimte zelfs...

Figuur 1: Vanochtend was het op veel plaatsen erg mistig.

"Onverwacht" record

Zoveel ruimte, dat de temperaturen als een speer omhoog schoten. Opzicht niks geks, er was veel zon verwacht na het optrekken van de mist en de temperatuur zou rond een aangename 14 graden uitkomen. Ons landelijke hoofdstation in De Bilt trok zich van die verwachting echter niks aan! Rond 15.00u vanmiddag tikte de thermometer daar namelijk de 16,2 graden aan, wat 0,3 graden warmer was dan het oude datumrecord (15,9 graden in 1995). Het werd dus ruim 2 graden warmer dan verwacht, een afwijking die met de huidige kennis en gedetailleerde weermodellen niet vaak meer voorkomt.

Ook in Maastricht en in Deelen op de Veluwe werd het met 17 graden of meer erg warm! In Maastricht was overigens wel 17 graden verwacht, maar op de Veluwe dan weer niet.

Figuur 2: De maximumtemperaturen van zaterdag 12-11-2022. Omcirkeld zijn de stations De Bilt, Deelen & Maastricht. In het noorden van het land was het vandaag aanzienlijk kouder door de aanwezigheid van een mistveld.

Noorden had minder zon

In het noorden kijken ze wellicht raar op van dit nieuwsbericht: daar was het een groot gedeelte van de dag grijs en kil. Met een maximumtemperatuur van 9 graden in Lauwersoog was het daar ronduit fris te noemen. Een erg koude "warmste 12 november ooit gemeten" dus in die regionen! 

\

Figuur 3: Een prachtig satellietbeeld van de NASA vandaag. Nederland vanmiddag van bovenaf gezien (Zeeland, Flevoland en De Wadden zijn makkelijk te herkennen). Boven het noorden van het land is zeer duidelijk de plak met laaghangende bewolking en mist te zien.

Hoe bijzonder is dit record?

Een dagrecord zelf is opzicht niet bijzonder. Elke dag is sinds het begin van de metingen in 1901 namelijk nog "maar" 122 keer voorgekomen en door de grilligheid van het weer, zijn er altijd dagen waarop een dagrecord lager of hoger geregistreerd staat dan de dagen eromheen. Puur vanwege het toeval dat het op die bepaalde datum nog nooit zo warm of koud geweest is.

Dezelfde temperatuur morgen was GEEN record geweest

Kijken we bijvoorbeeld naar het dagrecord in De Bilt van morgen zondag 13 november, zien we dat die nu op 16,4 graden staat (2009). Dat is dus warmer dan het vandaag geweest is! Was het dus morgen zo warm geworden als vandaag, was het geen nieuws geweest... Dat is toch best gek.

Figuur 4: De dagrecords in De Bilt rond 12 november. In het rode kader zien we het dagrecord zoals die tot vandaag stond (15,9 graden, gemeten in 1995). Morgen staat het dagrecord echter op 16,4 graden. Zo zijn deze records erg grillig te noemen.

Trend wel bijzonder!

De trend in hoeveelheid dagrecords die verbroken worden per jaar is echter wel bijzonder! Het jaar 2022 heeft tot nu toe 8 dagrecords in De Bilt op haar naam staan. Hiervan zijn er 7 warmterecords, zoals vandaag, en 1 kouderecord (gevestigd op 18 september dit jaar, toen werd het "slechts" 13,3 graden). Dat is een erg scheve verhouding, die niet mogelijk was geweest zonder klimaatverandering. Hoe dat zit, leg ik zo uit.

Kouderecord daarvoor 911 dagen geleden

Voor nog een kouderecord moeten we echter 911 (!) dagen terug in de tijd, toen werd het ’s nachts -1,2 graden in De Bilt, iets wat tot die tijd nog nooit was voorgekomen op 15 mei in De Bilt. In diezelfde tijd zijn er weer 17 warmterecords verbroken! Een nog schevere verhouding dus, en juist om die verhouding gaat het.

Zowel koude- als warmterecords zouden zonder klimaatverandering moeten afnemen

Kijken we naar de dagrecords vanaf 1901, dan zien we een duidelijke trend. Naarmate we verder van de begindatum af gaan, nemen de hoeveelheid dagrecords natuurlijk af. Dit heeft ermee te maken dat er elk jaar records bijkomen, die steeds moeilijker verbroken kunnen worden. Met andere woorden: hoe langer de tijdreeks, hoe minder kans op dagrecords, aangezien er steeds meer jaren in de dataset zitten. 

Denk bijvoorbeeld aan atletiek. Het record op de 100 meter sprint wordt maar heel af en toe verbroken, omdat het al zo vaak geprobeerd is. En als het wordt verbroken dan is het vaak ook maar met een minimaal verschil. Het plaatje hieronder lijkt ingewikkeld, maar legt dit redelijk goed uit.

Figuur 5: Alle dagrecords gemeten door het KNMI te De Bilt sinds 1901. Het aantal koude- en warmterecords neemt per jaar af, zoals je zou verwachten. Vanaf 1990 lijkt deze verdeling echter scheef te gaan staan. Zo waren er tussen 2000 en 2010 89 warmterecords en slechts 2 kouderecords... Daarover zo meer. ©KNMI

Het aantal warmterecords blijft echter gelijk of stijgt zelfs iets...

Vanaf 1990 zien we plotseling iets geks gebeuren: het aantal warmterecords lijkt stabiel te blijven per jaar (of zelfs toe te nemen), terwijl de hoeveelheid kouderecords per jaar flink afneemt (en sommige jaren worden er zelfs helemaal geen kouderecords verbroken)! Iets wat niet zou mogen gebeuren, als het klimaat niet zou veranderen...

Figuur 6: Dezelfde figuur als hierboven, maar dan ingezoomd van 1950 tot 2021. Er worden veel meer warmterecords (rode staven) gemeten per jaar dan kouderecords (blauwe staven)! Een trend die niet te ontkennen valt.

Conclusie

Een dagrecord opzicht is dus niet zo bijzonder en zegt niks over het klimaat. De trend die er te vinden is in deze dagrecords echter wel! Zonder klimaatverandering hadden we elk jaar ongeveer evenveel warmte- als kouderecords moeten hebben. Bovenstaande figuur laat echter duidelijk zien dat dit momenteel niet het geval is. Door de opwarming van de aarde zien we dus dat vrijwel elk jaar flink wat maximumtemperatuur dagrecords worden verbroken. Aan de andere kant worden er steeds minder minimumtemperatuur dagrecords verbroken. Ook de komende jaren zullen er dus waarschijnlijk veel meer warmterecords sneuvelen, al zullen er natuurlijk ook nog wel enkele kouderecords gaan sneuvelen...