Iedereen kent de gebruikelijke weerspreuken wel, zoals bijvoorbeeld: "kring om de zon, water in de ton" of "Ochtendrood, water in de sloot". Deze spreuken worden al honderden jaren gebruikt, maar kloppen ze eigenlijk wel een beetje?
Intuïtie
Veel weerspreuken stammen uit een tijd zonder satelliet en internet. Uit de tijd dat mensen veel dichter bij de natuur stonden en veel meer op hun intuïtie moesten vertrouwen. Boeren uit die tijd hadden geen Buienradar app op hun smartphone om te zien of het ging regenen. Nee, ze vertrouwden op wijsheden die generatie op generatie zijn doorgegeven. Op de korte termijn zat vaak wel een kern van waarheid in de weerspreuk. Op de lange termijn daarentegen blijken de spreuken nog weleens er naast te zitten. 
Kring om de zon. Foto: Astrid Wiessner Hoog, 's-Heerenhoek
Kring om de zon betekent regen in de ton
Deze korte termijn weerspreuk heeft te maken met lagedrukgebieden. Als er hoge bewolking (cirrostratus) in de lucht hangt en voor de zon schuift, kan het zo zijn dat er een kring om de zon zichtbaar is. Dit is een optisch verschijnsel. Hoge bewolking komt vaak voor een regenfront uit, maar dan regent het nog niet. Daarom is een kring om de zon (soms) een voorbode voor regen. Er zit dus een kern van waarheid in de weerspreuk, maar hij geldt zeker niet altijd! Het kan namelijk ook zo zijn dat er geen regen uit het front valt. Daarbij kan ook zo zijn dat de hoge bewolking een andere oorzaak heeft. Conclusie: zie je een kring om de zon, dan kan het geen kwaad om even het weerbericht te checken!
Morgenrood. Foto: Wim van de Bovenkamp, Kinderdijk
Morgenrood, regen in de sloot
Ook deze spreuk wordt vaak gebruikt. Soms kleurt het 's ochtends, bij zonsopkomst, erg rood. Dit wordt veroorzaakt door verstrooiing van het licht door stofdeeltjes of waterdruppeltjes. Het licht moet vroeg in de ochtend nog een lange weg afleggen en kan daardoor goed gebroken worden door die deeltjes. Doordat de rode kleur van het licht het minst wordt gebroken, zien we die dan het sterkst. In het geval van stofdeeltjes is er niet zo veel aan de hand, maar in het geval van waterdruppels wel. Dat betekent dan dat het erg vochtig in de lucht is en vocht is één van de benodigdheden om bijvoorbeeld buien te laten ontstaan. Wie weet gaat er later die dag een bui vallen!
Morgenrood
Houden de bomen hun bladeren lang, wees voor een strenge winter bang
De lange termijn spreuken zoals deze hebben een beduidend lager waarheidsgehalte. Afgelopen paar herfstseizoenen stonden de bomen steeds langer in het blad. Dit is te verklaren door een aantal zachte herfstmaanden. Volgens de spreuk zou er daaropvolgend een strenge winter komen. We hebben de afgelopen paar jaren echter geen strenge winter gekend. Sterker nog. Van de tien mildste herfstseizoenen werden er acht opgevolgd door een milde winter.
Wellicht kunnen we tegenwoordig de spreuk beter omdraaien dus. Zoals: Houden de bomen hun bladeren lang, wees voor een strenge winter niet bang!
Herfstbos. Foto: Martin Vye, Arnhem
