Het is januari 2023 en zomer op Antarctica. Niet eerder werd er begin dit jaar zo weinig zee-ijs waargenomen rondom Antarctica als nu. Dit is vastgesteld door klimaatwetenschappers van het Amerikaanse National Snow and Ice Data Center (NSIDC) door middel van satellietbeelden. Het zee-ijsoppervlak was ongeveer ruim 16 keer de oppervlakte van Nederland geslonken t.o.v. 2018. Sinds 2016 lijkt deze afnemende trend te zijn ingezet.
Satellietmetingen
Het zee-ijs rondom Antarctica wordt nauwlettend in de gaten gehouden sinds 1979 door satellieten. In december 2022 nam het zee-ijsoppervlak nog licht toe maar nu werd er niet eerder zo weinig zee-ijs waargenomen als op dit moment het geval is. Toch tasten wetenschappers nog een beetje in het duister waarom het zee-ijs rondom Antarctica gemiddeld versneld afsmelt sinds 2016. Zo is de rol van de opwarming van de aarde onduidelijk want Antarctica warmt minder snel op dan de rest van de wereld, althans aan het oppervlak want de diepere lagen in de Antarctische oceaan warmen wel sterk op.
Oorzaak de wind?
Dat zou kunnen want de laatste jaren zorgen de heersende winden rondom Antarctica ervoor dat het zee-ijs meer naar het warmere noorden wordt “geduwd” waardoor het ijs dus sneller en makkelijker kan smelten. Oorzaak is het sterker worden en het opschuiven van overheersende westenwinden naar het zuiden. Deze verandering heeft te maken met de sterke afkoeling van de stratosfeer boven Antarctica. De afbraak van ozon alsmede de toename van broeikasgassen spelen hierbij een rol.
Gevolgen van minder zee-ijs
De gevolgen van de afname van zee-ijs heeft met name effect op de dieren die er leven. Zee-ijs is belangrijk voor de productie van plankton in de wateren rondom Antarctica en is de basis van de voedselketen. Met name in de zomer als het licht is en wel of geen aanwezigheid van zee-ijs de hoeveelheid plankton bepaalt. Plankton wordt door krill gegeten die op zijn beurt weer door walvissen en pinguins gegeten wordt. Zo werkt het dus door in de hele voedselketen.
Wat is de prognose?
Klimaatmodellen laten zien dat het zee-ijs verder zal afnemen net zoals dat op de Noordpool gebeurt. Dit komt met name door de opwarming van het oceaanwater rondom Antarctica. De snelheid van de afname van zee-ijs in de toekomst is nog onduidelijk omdat er nog een andere wisselwerking optreedt. Door het sneller afsmelten van de Antarctische ijskap komt er meer zoet water in de Antarctische Oceaan terecht. Dit water is lichter dan het zoute water dus blijft aan de oppervlakte hangen en kan dan juist makkelijker bevriezen. Het is een feit dat op de Antarctische ijskap zich vaak nog slecht begrepen processen afspelen waardoor het onzeker is hoe het zee-ijs zich precies gaat gedragen. 
Afname zee-ijs op de Noordpool en Antarctica (bron: NSIDC)
Antarctica en zeespiegelstijging
Wat ook goed te zien is op satellietbeelden zijn smeltwatermeren op de ijskap van Antarctica. Deze meren en smeltwaterrivieren zorgen voor een versnelde stijging van de zeespiegel. De afsmelting van landijs op Antarctica levert een belangrijke bijdrage aan de zeespiegelstijging aan de Nederlandse kust dus ook deze ontdekking van smeltwatermeren/rivieren op de ijskap is geen gunstige ontwikkeling en zal nader onderzocht moeten worden. Daarvoor wordt het mondiale klimaatmodel EC-Earth gekoppeld worden aan een ijskapmodel van Antarctica. Daarmee kunnen de effecten van smeltwaterprocessen en daarmee de bijdrage aan de zeespiegelstijging beter worden bestudeerd. Er valt dus nog genoeg te ontdekken over dit continent en de invloed op de klimaatverandering. (bron: knmi.nl)
Smeltwatermeren op Antarctica (bron: J. Arthur, Nature Communications)
