Er was nog nooit zo weinig zee-ijs op de Noordpool als dit jaar. Nu het kouder is geworden in het Noordpoolgebied is het ijs snel weer aangegroeid. Maar zijn daarmee de problemen voorbij?
Het zee-ijs kent ieder jaar een aangroei- en een smeltseizoen: In de winter groeit het zee-ijs aan en tijdens de zomermaanden smelt een gedeelte weer. De afgelopen tientallen jaren is de hoeveelheid zee-ijs aanzienlijk afgenomen. Dat komt voornamelijk door klimaatverandering en de opwarming van de aarde die daar het gevolg van is.
Groeiseizoen
Het afgelopen groeiseizoen eindigde hoopgevend: In maart lag er 15,05 miljoen vierkante kilometer zee-ijs; een hoeveelheid die we in jaren niet meer gezien hadden. We moesten terug naar het jaar 2010 om deze hoeveelheid zee-ijs te zien. Overigens is dat wel relatief: Als we verder terugkijken in de tijd is die 15,05 miljoen vierkante kilometer zee-ijs nog steeds veel minder dan de hoeveelheid die er tientallen jaren geleden was.
Smeltseizoen
Maar het smeltseizoen verliep ronduit rampzalig. Zoals te zien is in het kaartje hierboven van de hoeveelheid ijs in de Laptev-zee (ten noorden van Siberië). En dat heeft ook dit aangroeiseizoen grote gevolgen. Al vrij snel in maart was het ongewoon warm in het oosten van het Arctisch gebied. Op sommige plaatsen lagen de temperaturen zelfs 20 graden boven het gemiddelde. Ook boven de Labrador Zee (ten westen van Groenland) was het in deze tijd te warm voor de tijd van het jaar.
De zomer verliep zo mogelijk nog slechter voor het zee-ijs: Er ontstond zelfs een sneeuwbaleffect in waardoor de opwarming nóg sneller toenam. Zo werden er ook in de zomer zeer hoge temperaturen gemeten (tot wel 30 graden aan toe) in het poolgebied. Er is zelfs sprake geweest van een hittegolf, iets wat zo dicht bij de noordpool ondenkbaar zou moeten zijn. Door al die warmte ontdooide veel permafrost. Dat is grond die al duizenden jaren bevroren is. Uit die ontdooide grond komen vervolgens veel broeikasgassen vrij, die zorgen voor nog meer opwarming (Alles daarover vind je in deze blog: ontdooiende permafrost )
Door die hoge temperaturen droogde de ontdooide permafrost ook nog eens flink uit. Die droge gebieden zijn een goede voedingsbodem voor bosbranden die dan ook op grote schaal ontstonden. En die bosbranden zorgen niet alleen voor verdere opwarming, maar ook voor een zwarte laag van as en roetdeeltjes op de grond en op plekken waar nog sneeuw ligt. En daardoor wordt zonlicht niet door het wit van de sneeuw weerkaatst, maar juist door het zwart van roet en as opgenomen. Het gevolg is dus nóg meer opwarming. Al met al dus een desastreus smeltseizoen. Zelfs afgelopen oktober lagen de temperaturen in het poolgebied nog veel hoger dan normaal.
Gevolgen
En dat hele warme smeltseizoen vertraagde de start van het aangroeiseizoen. Zo was de Noordelijke IJszee eind oktober nog niet dichtgevroren. En het is slechts een enkele keer eerder gebeurd dat de zee tussen Rusland en de Noordpool rond die tijd nog niet dichtgevroren was. Inmiddels is een deel van de zee wel dichtgevroren, maar toch zijn er nog steeds gigantische gebieden met open water die al lang één grote ijsvlakte hadden moeten zijn. Zeker als we het vergelijken met de situatie in de jaren '80 van de vorige eeuw.
De gevolgen van dat smeltseizoen blijven waarschijnlijk het hele aangroeiseizoen merkbaar. Zo blijft de temperatuur van het zeewater heel lang hoger dan normaal. Water warmt minder snel op dan land, maar koelt ook veel minder snel af. En door het sterk opgewarmde land deze zomer voeren rivieren ook nu nog water af dat warmer is dan normaal. En dat heeft effect. Want als het gaat om hoeveel ijs die er op de polen ligt, dan wordt niet alleen het oppervlak in kaart gebracht, maar ook de dikte van het ijs. En als het water onder het ijs warmer is, groeit het ijs logischerwijs aan de onderkant veel minder aan. We zien nu dat het ijs in oppervlak vrij snel is aangegroeid, maar niet in de dikte. En hoe dunner het ijs, hoe makkelijker het straks weer smelt als het smeltseizoen weer aanbreekt. Wat dat betreft is het zaak de ontwikkelingen de komende maanden goed in de gaten te houden.
