Je kent het vast wel: na een warme dag zien we met regelmaat enkele flinke buien ontstaan. Gister was dat ook het geval met in het zuiden en midden buien met soms zelfs een klap onweer. Waarom vormen deze buien zich onder deze omstandigheden boven land en hoe ontstaat dit onweer?
In de loop van de dag ontstonden er gisteren enkele stapelwolken. Sommige stapelwolken wisten zelfs uit de groeien tot onweersbuien. Met name boven het midden en zuiden van het land was dit het geval. Wat is hier voor nodig?
Wat is er nodig?
De belangrijkste ingrediënten voor de vorming van (onweers)buien zijn stijgende luchtbewegingen (convectie) en vocht. Deze stijgende luchtbewegingen kunnen ontstaan wanneer het aardoppervlak warmer is dan de atmosfeer erboven. Tijdens lente-en zomerdagen in Nederland gebeurt dit meestal wanneer er sprake is van sterke instraling van de zon. Het aardoppervlak zal dan sneller opwarmen dan de atmosfeer erboven. De stijgende lucht zal blijven stijgen, zolang deze lucht warmer (en dus ook lichter) is dan de omringende lucht. Ook het reliëf kan ‘meehelpen’ de lucht doen opstijgen. Op de satellietbeelden zien we dan ook soms terug dat er op een warme dag de eerste stapelwolken worden gevormd nabij de Veluwe en bijvoorbeeld in de heuvels van Limburg.
Ten tweede is er ook vocht nodig om grote verticaal ontwikkelde wolken te vormen. Wanneer de lucht stijgt zal het afkoelen en kan het aanwezige vocht in de lucht gaan condenseren. Dit betekent dat er wolkendruppels vormen uit waterdamp. Op deze manier ontstaan wolken. Zolang de stijgende luchtbewegingen maar sterk genoeg zijn, zal de wolk steeds verder doorgroeien. De wolkendruppels zullen groeien en na verloop van tijd worden ze dusdanig groot, dat ze kunnen botsen en uit de wolk kunnen vallen.
Stijgende luchtbewegingen door opwarming van het aardoppervlak en vocht zijn dé ingrediënten voor onweersbuien. Verder dan de tropopauze zal een onweerswolk niet groeien. Hier neemt de temperatuur toe met hoogte en de stijgende lucht is dan niet langer meer warmer dan de omgevingslucht. Er zit als het ware een deksel op de atmosfeer.
Hoe ontstaat dan onweer?
Met het ontstaan van zo’n bui op een warme dag, is niet automatisch onweer ook aanwezig. Hier is meer voor nodig. Tijdens een wat intensere bui zijn er niet alleen maar stijgende luchtbewegingen, maar creëert de neerslag ook een dalende en koudere luchtstroom.
Binnen een onweersbui is er niet alleen maar warme lucht die opstijgt. De neerslag creëert ook een dalende luchtstroom met relatief koude lucht.
En juist deze luchtstroom is belangrijk voor het laten ontstaan van onweer. Er wordt op deze manier een ladingsverschil opgewekt. Door de stijgende en dalende luchtbewegingen in zo’n bui, ontstaan aan de bovenzijde van de wolk een positieve lading en aan de onderzijde juist een negatieve lading. Vervolgens kan er een ontlading optreden: onweer!
Tijdens zo’n ontlading (beweging van geladen deeltjes) warmt de lucht rondom de bliksem extreem sterk op. Het gevolg is dat de lucht in korte tijd heel veel uitzet. Het is precies dit proces dat het gedonder na een bliksemontlading veroorzaakt. Vanwege het feit dat licht sneller is dan geluid, volgt het gerommel een tijdje later.
Het ladingsverschil binnen een onweerswolk zorgt ervoor dat bliksem kan ontstaan. Bij de ontlading van de wolk naar het aardoppervlak, is het aardoppervlak positief geladen en er dus een ontlading kan ontstaan van de onderkant van de wolk naar de aarde.
Wat te doen tijdens onweer?
Bliksem is zeker een gevaarlijk weersfenomeen. Wanneer er geen schuilplaats in de buurt is, is het verstandig jezelf zo klein mogelijk te maken. Het beste is dan om te hurken met je hielen tegen elkaar. Wanneer je dan tóch door de bliksem wordt getroffen, is het pad van de bliksem door je lichaam zo kort mogelijk.
Ook belangrijk is, zoals vast bekend, om niet onder bomen te schuilen. Bliksem zoekt vaak de snelste en kortste weg naar het aardoppervlak toe. Verder geleidt metaal elektriciteit, dus steek ook nooit een paraplu op.
Wanneer er geen directe schuilplaats in de buurt is, is het verstandig om te hurken met de hielen tegen elkaar aan.
En de komende dagen?
De komende dagen wordt er in ieder geval geen onweer verwacht. Het blijft droog en de zon laat zich, vooral vanaf woensdag, veel zien! Wanneer er de komende maanden in Nederland onweersbuien ontstaan, weet jij in ieder geval hoe ze zich hebben gevormd en hoe je je kunt beschermen! Check dan ook altijd de onweerradar.
De komende dagen hoeven we in ieder geval niet op onweer te rekenen. Het blijft droog en de temperaturen stijgen weer wat ten opzichte van vandaag en morgen.
